Economischegevolgen van de oorlog in Oekraïne

De dreiging die de oorlog in Oekraïne met zich meebrengt is voor velen (zeer) beangstigend en komt bovenop de vrees en onzekerheid die kmo’s en zelfstandige ondernemers al lange tijd voelen door de coronapandemie. En net zoals bij laatstgenoemde is die dreiging zeer reëel en gaat ze gepaard met hartverscheurend menselijk leed en substantiële economische schade.

De Russische invasie is door de internationale gemeenschap scherp veroordeeld en als reactie erop werden een aantal economische tegenmaatregelen genomen, waaronder de uitsluiting van Russische banken van het internationale betalingssysteem SWIFT, export- en importverboden op bepaalde goederen, de sluiting van het Europese luchtruim voor Russische vliegtuigmaatschappijen en de bevriezing van Russische reserves in het buitenland.

Deze maatregelen zullen de Russische economie (aanzienlijk) raken. Aanzienlijk zetten we tussen haakjes, omdat impactramingen sterk uiteenlopen en omdat de weerslag van sommige sancties pas na enige tijd zichtbaar zullen zijn. Feit is dat de Russische export (verkoop en leveringen) aan banden wordt gelegd. Importeren is voor Russische ondernemingen ook fors duurder geworden. Zo zijn 100 Russische roebels vandaag 0,80 eurocent waard. Een jaar geleden was dit 1,2 euro, wat een verslechtering van de wisselkoers met 33% betekent. Steeds meer bedrijven keren Rusland ook de rug toe door er hun lokale productie- en dienstenactiviteiten stop te zetten, door financiële belangen af te bouwen en/of door leveringen naar Rusland stop te zetten.

Dit alles heeft ook zijn gevolgen voor de modale Rus die niet noodzakelijk iets met de oorlog te maken heeft (hij/zij heeft misschien zelfs geprotesteerd), want gezinnen worden geconfronteerd met een verslechtering van hun koopkracht door mogelijk jobverlies en door inflatie. “In een oorlog zijn het altijd de weerlozen en onschuldigen die de hoogste prijs moeten betalen”, luidt het bekende gezegde.

Het is een illusie te denken dat de Europese lidstaten zelf geen prijs betalen voor de economische sancties. Hoewel dat enerzijds noodzakelijk is in functie van de geloofwaardigheid van een sanctie, zet het anderzijds een rem op de relance van de economie nu de coronamaatregelen op de schop gaan. Onder meer een vat olie, bepaalde (voedings)grondstoffen (bijv. palmolie, graan, aluminium, nikkel) en last, but not least aardgas, kenden felle prijsstijgingen de afgelopen dagen. De inflatie-opstoot die we eind 2021 zagen opkomen – gedreven door duurdere energieproducten – dreigt op die manier nog langer dan voorzien aan te houden. Volgens de laatste vooruitzichten van het Federaal Planbureau (1/3/2022) zal een nieuwe spilindexoverschrijding niet in oktober 2022 plaatsvinden (wat de voorspelling was op 17/2/2022), maar in juli 2022.

Naast inflatie (en de daaraan gekoppelde automatische loonindexatie, zie onze vorige post) kunnen handelsbelemmeringen ook bepaalde productie- en maakactiviteiten verstoren. In 2021 kwam respectievelijk 5,2% en 0,5% van de totaalwaarde aan Belgische import [1] vanuit Rusland en Oekraïne. De totaalwaarde aan Belgische export naar deze landen is dit respectievelijk 3,5% en 0,6%. Deze enigszins bescheiden cijfers op geaggregeerd niveau verhullen echter dat sommige goederen veel belangrijker kunnen zijn dan andere (voor onze energievoorziening). In onderstaande tabel berekenden we de Belgische import- en exportaandelen van een aantal productgroepen (SITC-indeling) t.a.v. Rusland en Oekraïne. De aandelen zijn berekend tegenover de totale import- en exportwaarde van België vanuit en naar alle landen van de wereld.

De cijfers op basis van de Comext-database van Eurostat tonen aan dat Rusland een belangrijke leverancier is van zogenaamde minerale brandstoffen (bijv. gas, petroleum) en van (intermediaire) industriële goederen (bijv. metalen). Vanuit Oekraïne importeren we vooral voedsel en ruwe materialen zoals textielproducten. Daarnaast zijn Rusland en Oekraïne belangrijke afnemers van onze dranken (zowel water als alcoholische dranken zoals bier). De oorlog in Oekraïne is natuurlijk slecht nieuws voor de waardeketens achter deze producten. Samen met u hopen we op een snelle stopzetting van het militaire geweld.