Het aantal langdurig arbeidsongeschikten is de afgelopen 15 jaar verdubbeld tot ruim een half miljoen, zo blijkt een studie van het RIZIV en het Intermutualistisch Agentschap. Naast 55-plussers en vrouwen behoren ook zelfstandigen met een burn-out tot de risicogroep. UNIZO vraagt om meer aandacht te besteden aan de preventie en re-integratie van zelfstandige ondernemers en heeft drie concrete voorstellen klaar.   

Net als bij de werknemers zien we bij de zelfstandigen een sterke en zorgwekkende toename van het aantal langdurig arbeidsongeschikten.

“UNIZO-enquêtes hebben duidelijk aangetoond dat wanneer zelfstandigen ziek worden, hun belangrijkste prioriteit de continuïteit van hun zaak is”, zegt topman Danny Van Assche. “Ze willen zo snel mogelijk weer aan het werk gaan, met grote kans op herval. Een zorgwekkende trend is ook dat zelfstandigen vaak te lang blijven doorwerken en wachten om de benodigde hulp te zoeken. Dit vergroot het risico op langdurige uitval aanzienlijk.” 

Zelfstandigen met gezondheidsproblemen zijn doorgaans ook minder goed (sociaal) beschermd en hebben, in tegenstelling tot werknemers, minder ondersteuningsmogelijkheden om aan het werk te blijven of weer aan het werk te gaan. UNIZO pleit voor betere preventie, betere ondersteuning bij re-integratie en een eerlijkere (sociale) bescherming van arbeidsongeschikte zelfstandigen. 

Betere preventie 

Er is nood aan een preventief luik in het sociaal statuut van de zelfstandigen. Uit de werkbaarheidsmonitor zelfstandige ondernemers blijkt dat zelfstandigen worstelen met hun werkstress en met hun werk-privébalans. Ruim een derde ervaart te veel stress (37,8 %). Een probleem dat nog groter is bij zelfstandigen met werknemers (44 %) dan zonder werknemers (34 %). Een op drie zelfstandigen (29,7 %) worstelt met de combinatie werk-privé.  

“Wat preventie betreft worden zelfstandige ondernemers stiefmoederlijk behandeld”, zegt Danny Van Assche. “Voor werknemers is er een hele welzijnswet, met bijhorende maatregelen, van toepassing maar voor zelfstandigen geldt dit niet. Er zijn de laatste jaren wel een aantal stappen gezet onder meer door het project Samen Sterker Ondernemen dat UNIZO, samen met Liantis, heeft uitgerold ter preventie van stress en burn-out bij ondernemers en de steun kreeg van de minister van Zelfstandigen Clarinval. Ook de sociale verzekeringsfondsen hebben sinds dit jaar de wettelijke taak om zelfstandigen te sensibiliseren rond mentaal welzijn. Dit zijn stappen in de goede richting, maar gaan niet ver genoeg. Daarom vragen we gezondheidsbudget voor ondernemers om mogelijke gezondheidsproblemen preventief aan te pakken. Beschouw het als een financieel rugzakje om bijvoorbeeld coaches, opleidings- of informatiesessies en fysieke aanpassingen van de werkomgeving te betalen.” 

UNIZO stelt voor om elke zelfstandige om de 5 jaar een budget van 1.000 euro ter beschikking te stellen voor preventie. Deze maatregel past ook bij de eigenheid van het statuut want de zelfstandige beslist zelf, op basis van zijn noden, waarvoor hij de ondersteuning inzet. 

Betere ondersteuning bij re-integratie

Zelfstandigen die het werk hervatten, staan hier doorgaans alleen voor en moeten dit zelf organiseren. UNIZO pleit daarom voor een meer uitgebreid ondersteunings- en begeleidingsaanbod bij terugkeer naar werk, dat voldoende aangepast is aan de specifieke aard van het zelfstandig ondernemerschap én meer proactief kan optreden.  Waarom kan een zelfstandige geen beroep doen op arbeidsartsen die weten wat een werkplek concreet inhoudt om hem concreet te adviseren? Ook dit hiaat moet worden weggewerkt worden. Volgens UNIZO zouden de diensten voor preventie en welzijn een dienstverlening moeten kunnen ontwikkelen voor zelfstandigen, met of zonder personeel, zodat ze ook zelfstandigen bij gezondheidsproblemen kunnen adviseren over bv. aanpassingen aan de werkplek, het werk dat ze nog kunnen uitoefenen, voor welk werk ze beter een werknemer aannemen,.... Ook de administratieve doolhof (procedures, bijkomende administratieve lasten) die bij ziekte komt kijken moet worden aangepakt.  

Sociale bescherming

Tot slot wil UNIZO een eerlijkere bescherming voor arbeidsongeschikte zelfstandigen. Dat kan door een hogere en snellere ziekte-uitkering voor zelfstandigen via proportionele uitkeringen. Voor werknemers wordt de ziekte-uitkering berekend op basis van het brutoloon, zelfstandigen krijgen een forfaitair bedrag waarbij louter rekening wordt gehouden met de gezinssituatie.

“Het systeem van proportionele uitkeringen, dat vandaag enkel voor werknemers geldt, willen we uitgebreid zien naar zelfstandigen. De huidige forfaitaire uitkeringsbedragen worden daarbij minimumuitkeringen even hoog als bij werknemers", aldus Danny Van Assche.