Volgens recente cijfers van onderzoeksbureau Locatus neemt de leegstand van handelspanden in ons land na drie jaar opnieuw toe. Sinds 2021 was er een geleidelijke daling, maar die ban lijkt nu gebroken. Begin 2025 staat 11,2 procent (21.546) van de retailpanden leeg.
UNIZO is bezorgd en roept steden en gemeenten op om meer dan ooit in te zetten op bedrijvige kernen. “De kentering is gebroken, de leegstand stijgt weer en dat is een hoogst alarmerend signaal. Het is nu echt tijd om de plannen van de Vlaamse Regering voor een ‘winkelshift’ om te zetten in de praktijk. Stop met het vergunnen van handelscentra in de periferie en investeer in de stads- en dorpscentra”, zegt UNIZO-topman Danny Van Assche.   

Na drie jaar daling is er terug een stijging van het aantal leegstaande handelszaken. Dat is problematisch, want het verdwijnen van de detailhandel haalt op termijn de aantrekkelijkheid uit de stads- en dorpskernen. UNIZO roept de Vlaamse Regering en de steden en gemeenten op om snel effectief werk te maken van de beloofde ‘winkelshift’. In haar regeerakkoord stelt de Vlaamse Regering dat er 'gestreefd zal worden naar sterke kernen met een grotere functieverweving, waar detailhandel, wonen, werken en ontspannen samenkomen. Hiervoor wil men deze legislatuur een kader aanbieden rond detailhandel op maat van de kern, dat inzet op bedrijvige kernen en een winkelshift.' 

Red onze handelskernen

De nieuwe leegstandscijfers tonen nu duidelijk aan dat de nood aan dergelijk beleid hoog is. Volgens Locatus stijgen de leegstandcijfers van 10,4 procent eind 2023 naar 11,2 procent begin 2025. De leegstand lijkt vooral in de hoofdwinkelgebieden en kernverzorgende gebieden een probleem te vormen.
De Vlaamse cijfers voor binnensteden klokken af op 12,2 procent gemiddelde leegstand, terwijl dit in de zogenaamde kernverzorgende centra oploopt van 14,2 tot zelfs 17,9 procent in de kleine hoofdwinkelgebieden. Dit staat in schril contrast met de leegstand in shoppingcentra, waar het Vlaams gemiddelde op 8 procent ligt. De stijging van de leegstand is te zoeken in een combinatie van de economische toestand, het stijgend aantal faillissementen, en ook deels door een afbouw van het aantal bankkantoren. 

“De leegstand neem weer toe en dat is slecht nieuws. De Vlaamse Regering moet nu echt in actie schieten om het tij te keren”, zegt Danny Van Assche. Een groot deel van de oplossing ligt in de samenwerking tussen steden en gemeenten en de lokale ondernemers. Zij kunnen helpen om de concurrentie met de grote shoppingcentra aan te gaan en de handelskern te versterken. Hiervoor moeten ze de juiste handvatten krijgen om effectief beleid te voeren. 

Een winkelshift, nu!

Op vraag van UNIZO zal de Vlaamse Regering deze legislatuur werk maken van de 'winkelshift', naar analogie met de 'bouwshift', waarbij geen nieuwe grootschalige winkeloppervlaktes buiten de centra meer worden vergund en waarbij zelfs een uitdoofbeleid wordt gevoerd waar dat kan. 

Danny Van Assche: “Steden en gemeenten moeten sterk inzetten op bedrijvige kernen die zorgen voor een evenwichtige mix van lokale handelaars, ketens, een afwisselend  aanbod aan winkels en horeca, maar ook vrije beroepen, kantoren, fitness en andere dienstverleners. Daarbij moet een halt worden toegeroepen aan de perifere vestigingen en uitbreidingen van handelszaken die perfect verweefbaar zijn in de kernen. Kernversterking moet op de eerste plaats staan. Perifere detailhandel kan enkel nog op specifieke locaties en met een specifieke invulling toegestaan worden.”

UNIZO bundelde haar eisen rond kernversterking, winkelshift en bedrijvige kernen in een Visietekst Retail 2025 en gaat hiermee aan de slag met de lokale besturen. De ondernemersorganisatie wil met dit totaalvoorstel een future-proof houvast bieden aan beleidsmakers. 

Impact van shoppingcentra

De shoppingcentra en perfere detailhandel, die vaak perfect in de kern passen, hebben een gigantische impact op het weefsel van onze kernen.
Voorbeelden zijn Ring Shopping in Kortrijk. Terwijl er in het shoppingcentrum 2 procent leegstand is, kampt de stad met een algemene winkelleegstand van 13,9 procent ondanks de inspanningen van het bestuur. Eenzelfde verhaal zagen we ook in steden als Sint-Niklaas, na de komst van het Waasland Shoppingcentrum. Een duidelijk beleid moet gemeentebesturen een vernieuwde kracht geven om hun kernen aan te pakken en ze terug de functie te geven als ontmoetingsplaats, waar bedrijvigheid in al haar vormen, de katalysator vormt van een levendige en aangename plaats om te wonen, werken en ontspannen. 

Bankkantoren

UNIZO en BZB-Fedafin trokken eerder al aan de alarmbel over de felle achteruitgang van het aantal bankkatoren en geldautomaten. De organisaties roepen de grote koepels op om meer kwaliteitsvolle cashpunten te voorzien en concrete doelstellingen af te spreken zodat het aantal bankkantoren niet verder afneemt.