Octrooien, tekeningen, modellen

Iedere natuurlijke of rechtspersoon en iedere vennootschap gelijkgesteld aan een rechtspersoon kan, ongeacht zijn nationaliteit en woonplaats, een Belgisch octrooi aanvragen.

Meestal zal het wel aan te raden zijn om u bij de aanvraag te laten bijstaan door een erkende octrooigemachtigde.

Hier kan u een lijst vinden van erkende octrooigemachtigden.

Alle octrooien ingediend sedert 8 januari 2009 hebben een maximale geldigheidsduur van twintig jaar.

Voor octrooiaanvragen die ingediend zijn vóór 8 januari 2009 was er nog de mogelijkheid om een kort octrooi aan te vragen van maximum zes jaar. Indien u geen verslag van nieuwheidonderzoek wenste, en derhalve de taks hiervoor niet betaalde, werd de duur van het octrooi beperkt tot zes jaar, te rekenen vanaf de datum van de indiening en mits betaling van de jaartaksen. Indien  wel een verslag van nieuwheidonderzoek werd opgesteld, heeft het octrooi een maximale duur van twintig jaar, te rekenen vanaf de datum van de indiening, mits de jaartaksen voor de instandhouding betaald worden.

Een octrooi, waarvoor een verslag van nieuwheidonderzoek is opgesteld, heeft dus een duur van 20 jaar, te rekenen vanaf de datum van de indiening, mits de jaartaksen voor de instandhouding betaald worden.

De wet sluit een aantal zaken van octrooibescherming uit:

• sommige kweekproducten van soorten of rassen;
• dierenrassen;
• hoofdzakelijk biologische procédés voor de voortbrenging van platen of dieren;
• uitvindingen waarvan de toepassing strijdig zou zijn met de openbare orde, de goede zeden, de bescherming van de gezondheid en het leven van personen en dieren of de vrijwaring van planten en het milieu.

Daarnaast sluit de wet bepaalde zaken uit van kwalificatie als “uitvinding”. Die zaken zijn bijgevolg niet octrooieerbaar:

• ontdekkingen, wetenschappelijke theorieën en wiskundige methoden;
• esthetische vormgeving;
• stelsels, regels en methoden voor het verrichten van geestelijke arbeid, voor het spelen of voor de bedrijfsvoering;
• de presentatie van gegevens;
• computerprogramma's als zodanig (toepassingen wél): software moet gekoppeld zijn aan een technisch probleem om voor octrooieerbaarheid in aanmerking te komen.

Om te kunnen kwalificeren als een geldige tekening of een geldig model, moet deze beantwoorden aan de vereisten van ‘nieuwheid’ en ‘eigen karakter’.

• Een model is nieuw indien niet eerder identieke modellen aan het publiek beschikbaar zijn gesteld. Van identieke modellen is sprake indien de kenmerken ervan slechts in onbelangrijke details  verschillen.
• Een model wordt geacht een eigen karakter te hebben, indien er een duidelijk verschil is tussen de algemene indruk die het model bij de geïnformeerde gebruiker wekt en die welke bij die gebruiker wordt gewekt door modellen die voor het publiek al eerder beschikbaar zijn gesteld (het zogenaamde vormgevingserfgoed).

Bij deze beoordeling spelen de aard van het voortbrengsel, de bedrijfstak en de mate van vrijheid van de ontwerper bij de ontwikkeling van zijn model een belangrijke rol.

Beide eigenschappen (nieuwheid en eigen karakter) dienen te bestaan op het moment van de aanvraag of, in het geval van niet-ingeschreven Gemeenschapsmodellen (waarover hierna meer), op het moment waarop het model voor het eerst voor het publiek beschikbaar wordt gesteld.

Net zoals het geval is voor de merken, bestaan er geen puur nationaal-Belgische modellen.

Een model kan daarentegen worden aangevraagd voor het territorium van de Benelux (“Beneluxmodel”), van de Europese Gemeenschaps (“Gemeenschapsmodel”) of voor één of meer specifieke landen, via een internationaal model of verschillende nationale modellen. Bescherming wordt bekomen door middel van de registratie van de tekening of het model bij de desbetreffende instantie. Bij gebreke aan inschrijving kan u enkel terugvallen op het auteursrecht, dat evenwel minder zeker en effectief kan zijn.

Hierop bestaat een uitzondering, met name die van de niet-geregistreerde Gemeenschapsmodellen. Dit houdt in dat een model dat niet werd ingeschreven, toch bescherming kan genieten voor de Europese Gemeenschap. De bescherming is evenwel slechts beperkt tot een periode van drie jaar vanaf de eerste bekendmaking en is qua omvang op bepaalde punten ook beperkter dan het geval is voor geregistreerde Gemeenschapsmodellen.
 

De beschermingsduur voor een model is doorgaans vijf jaar te rekenen vanaf de depotdatum en drie jaar te rekenen vanaf de eerste openbaarmaking in het geval van niet-geregistreerde Gemeenschapsmodellen. Deze initiële termijn kan maximaal vier maal worden verlengd, hetgeen een totale beschermingsduur geeft van vijfentwintig jaar.

• Dit lijkt op het eerste zicht misschien vreemd maar het ‘design’ van voortbrengselen is aan dermate snelle ontwikkeling en verandering onderhevig dat een langere beschermingsduur in de praktijk nutteloos blijkt. Denken we maar aan de meubelsector, of aan de modebranche waar grote aantallen modellen worden gemaakt voor voortbrengselen met een korte commerciële levensduur. Bovendien kan na afloop van deze termijn desgevallend nog teruggevallen worden op de bescherming onder het auteursrecht.

De verlenging van de bescherming is eenvoudig; net zoals in het geval van merken volstaat het om de overeenstemmende taksen te betalen.

Anders dan bij merken bestaat hier evenwel geen vereiste om het model te onderhouden. Er moet dus strikt genomen geen eigenlijk gebruik van worden gemaakt in de praktijk.

Meer info over het beschermen van modellen: Tekeningen en modellen | FOD Economie (fgov.be)