Mariam Harutyunyan: Manusje-van-alles, DEI adviseur, sociaal onderneemster

Helpt jouw migratieachtergrond jou bij het ondernemen?

“Iemand met een migratieachtergrond is rijk aan meerdere culturen, en dat geeft je een bredere kijk op het leven. Ik ben een durver van nature en ik vind het fijn wanneer mensen zich herkennen in mijn verhaal en erin worden meegenomen. Voor sommige zaken werkt het tegen je, maar ik probeer daar niet op te letten, ik wil gewoon mezelf kunnen zijn. Soms vergeet ik zelfs dat ik die bepaalde kenmerken heb, waardoor mensen mij ‘anders’ zien. Als er dan iets gebeurt dat mij tegenwerkt, dan moet ik er toch even terug bij stilstaan dat ik een vrouw met migratieachtergrond ben.”

Ondervind je dat mensen anders naar jou kijken omdat je een migratieachtergrond hebt of vrouw bent?

“Het antwoord is ja. Er was een moment waarop ik dacht dat het wel meeviel. Maar, hoe hoger op de ladder je klimt, hoe zichtbaarder je bent, hoe meer je samenwerkt met mensen hoger op de ladder, hoe erger dat dit wordt. Ik merk dat als vrouw zijnde al heel hard: op bepaalde momenten word je niet serieus genomen of word jouw stem niet gehoord. Sommige mensen proberen me dan voorbij te stappen om het van een man te horen. Ik ben dan nog eens iemand met migratieachtergrond erbovenop. Dat maakt het soms nog erger.”
Wanneer ik de vraag voorleg of ze naar bepaalde collega-ondernemers opkijkt, is het antwoord: er zijn er zoveel. Mariam vindt dat er heel veel mensen zijn die goede dingen doen. Ze vertelt dat door samen te werken er veel grootstere dingen kunnen gebeuren en er een grotere impact kan gemaakt worden. Een grotere impact hebben is ook één van de doelen die ze stelt voor haar onderneming in de toekomst: “Ik bedoel daarmee dat ik op zoveel mogelijk manieren deuren wil openen voor mensen die ondervertegenwoordigd zijn. Ik wil mensen zoveel mogelijk stakeholders bij elkaar brengen en zo meer mensen te bereiken.”

Sociaal ondernemen

“Het is heel onbewust dat alles wat ik doe een sociaal aspect heeft. Ik heb ooit een studentenvereniging opgericht om mensen kennis te laten maken met de Armeense cultuur, daarna ben ik begonnen met KinArmat, daarna A Seat At The Table. Alles heeft een rode draad van maatschappelijk engagement. Dat zit gewoon in mij. Ik leer daar zelf ook heel veel uit en open daarmee ook deuren voor mezelf.”

Hoe ben je bij A Seat At The Table terecht gekomen?

“Iemand raadde mij aan om naar de launch van A Seat At The Table (ASATT) te gaan. Ik kende de organisatie niet, ik kende Youssef niet, ik kende niemand. Toen ik daar aankwam dacht ik, ‘dit is fantastisch!’. Ik voelde mij daar meteen thuis. Ik heb de kansen met beide handen vastgepakt. En omdat ik eigenlijk ondernemer ben van nature, heb ik daar alle projecten meegedaan. Ze hebben mij dan uiteindelijk gevraagd om als director over te nemen.”

Voor jou heeft ASATT dus veel teweeg gebracht. Is het belangrijk voor jongeren om met zo’n topmanagementfuncties in contact te komen?

“Ik herinner mij nog het eerste event waar ik aan deelnam enkele jaren geleden: Ik was zenuwachtig, ik wist niet goed wat ik moest verwachten, want ik had nog nooit een CEO gesproken in een informele setting. Maar zo’n contact verbreedt echt je kijk op heel veel dingen. En het geeft je ook het gevoel dat je zo iets zelf ook kan doen, want het komt ineens veel dichter bij jou. De deuren gaan als het ware gewoon open voor jou, wat niet makkelijk is. Je zit daar dan met een CEO voor jouw neus en kan hen veel beter leren kennen. Dan pas besef je: dit is misschien toch niet zo ver van mijn bed.”

Merk je dat er bij de multinationale bedrijven waarmee ASATT werkt de focus meer ligt op het aantrekken van jong en divers talent?

“Absoluut. Er is een ‘war on talent’. Er is heel veel nood aan die diverse talenten. Maar bedrijven vinden het nog altijd moeilijk om de generatie Z te begrijpen. Vroeger werd er vaak ingezet op organische conversatie, maar nu merken ze zelf dat ze geen andere keuze hebben dan te kijken naar wat ze hebben gemist en hoe ze die talenten toch kunnen aantrekken. Bedrijven hebben wel de wil om Gen Z te begrijpen en aan te trekken.”

Hoe definiëren we Gen Z op de werkvloer?

Tot Gen Z behoren de mensen geboren tussen 1996 en 2015. Deze generatie is getekend door enorme technologische vooruitgang, zoals VR en AI, waardoor alle communicatie digitaal gebeurt. Toch wilt Gen Z, zo bleek uit onderzoek, meer face-to-face contact met hun collega’s. Door de crisisperioden die ze hebben meegemaakt, zijn ze zeer onafhankelijk en individualistisch. Gen Z’ers zijn niet per se jobhoppers, maar ze zijn op zoek naar stabiliteit.

Generatie Z

Mariam gaf op het ETAB HR Ondernemerscongres een keynote over Gen Z en een 360-graden lens op diversiteit. Ze wil daarmee het perspectief van bedrijven vergroten: 30 graden van jouw perspectief wordt gevormd door jouw identiteit, maar je moet jouw blinde vlekken kunnen elimineren om een bredere kijk te hebben op Gen Z, diversiteit en jouw beleid. Dit kan je doen door te investeren in zelfontwikkeling en door andere perspectieven aan jouw tafel uit te nodigen. 
Al enkele jaren probeert ze een organisch gesprek op te zetten over Gen Z, divers talent en waarom de traditionele manier van rekrutering niet meer werkt. Bedrijven komen echter pas recent aan tafel. Dit komt omdat er op korte tijd heel veel dingen aan het veranderen zijn in de maatschappij. Op dit moment vertegenwoordigt Gen Z al een derde van de globale populatie en in 2025 zal de generatie zelfs meer koopkracht hebben dan millennials. Er moet dus nu nagedacht worden over hoe je producten en diensten aan hen verkoopt, maar ook hoe je hen aantrekt als werkkrachten. Bedrijven merken dat als ze niet mee evolueren, ze buiten spel worden gezet. Dit is van toepassing op kleine kmo’s, grote bedrijven, en zelfs multinationals.

Jouw keynote gaat ook over de Gen Z, onder andere. Wat maakt hen zo speciaal?

“We spreken nu over Gen Z, en niet over andere generaties, omdat de wereld super snel verandert. Er zijn verschillende drijvende krachten achter die verandering, zoals bijvoorbeeld technologie en demografische veranderingen. Daardoor is Gen Z een heel diverse generatie. Ze hebben bepaalde eisen: bedrijven moeten transparant zijn, ze moeten een standpunt innemen en mee in het debat stappen over bepaalde (sociale) kwesties. We komen nu te weten dat we hen eigenlijk helemaal niet zo goed begrijpen als andere generaties.”

Kunnen bedrijven met deze tips ook andere generaties, zoals millennials of Gen X’ers aantrekken?

“Het is kenmerkend aan een generatie dat zij bepaalde dingen op de agenda plaatsen. Bij Gen X bijvoorbeeld was dat de work-life balance en millennials hebben ernaar gestreefd om als digital nomads te kunnen werken. De vruchten van deze ‘strijd’ kunnen natuurlijk door andere generaties geplukt worden. Hoewel we nu dus kijken naar hoe we Gen Z’ers kunnen aantrekken, hebben de veranderingen die dit met zich meebrengt natuurlijk een positieve impact op heel jouw bedrijf.”

Tips om Gen Z aan te trekken en in te zetten

1. Stop met traditionele recruitment: Zijn bepaalde diploma’s of opleidingen wel echt belangrijk voor deze positie? Je kan deze ook uit de vacature laten en de nieuwe werknemer zelf trainen.
2. Investeer in on-the-job opleidingen, zodat werknemers zich kunnen blijven ontwikkelen eenmaal ze aan boord zijn.
3. Versterk jouw employer brand. Gen Z zal een bedrijf kiezen aan de hand van de transparantie, waarden en normen en of ze er impact kunnen hebben. “Impact kan ook een programma binnen het bedrijf zijn dat de maatschappij steunt op vlak van duurzaamheid of klimaat bijvoorbeeld. Dat is wel impact die je vanaf dag 1 kan genereren”, legt Mariam uit.
4. Zorg voor gestroomlijnde on-boarding. Volgens studies bestaat een on-boarding proces voor Gen Z’ers uit 90 dagen, waarin ze te weten willen komen: Heeft de job die ik doe nut? Heb ik een bepaalde meerwaarde voor het bedrijf? Kan ik mij engageren als vrijwilliger? Zijn er bepaalde opleidingen die ik kan volgen om mezelf te ontwikkelen? 
5. Zorg voor een kader waarin verschillende generaties van elkaar kunnen bijleren. Dit kan je bijvoorbeeld doen door te werken met reverse mentoring programs of leadership programs. Het is belangrijk dat Gen Z in gesprek kan gaan met andere generaties.
6. Geef face-to-face en regelmatig feedback. Gen Z’ers willen het liefst wekelijks feedback, maar nog liever krijgen ze feedforward. Feedforward kijkt naar hoe het in het verleden werd aangepakt en hoe in de toekomst impact te genereren door bepaalde aanpassingen te maken in de werkwijze.

Wat is het belang van een goede opleiding in ondernemerschap en op de werkvloer?

“Voor mij persoonlijk waren mijn studies heel belangrijk, ook al doe ik met de inhoud op dit moment niets meer. Maar de vaardigheden en soft skills die ik heb opgedaan als student daarentegen vind ik wel belangrijk. Nu kan je dit ook leren door de duizend en één workshops die door, onder andere bedrijven, worden aangeboden. Maar het is wel enorm belangrijk om die soft skills, zoals hoe onderhandel ik of hoe presenteer ik, te ontwikkelen. Wij focussen daar te weinig op.”
Als we vragen naar het beste advies dat ze ooit kreeg, moet Mariam even lachen: “Op zo’n vraag had ik mij moeten voorbereiden.” Ze vindt vooral het opbouwen van een netwerk een waardevolle tip: “Meer specifiek moet je op zoek gaan naar een klankbord, een mentor, iemand die een gelijkaardige weg heeft afgelegd. Je moet met iemand kunnen samenzitten en je gekke ideeën eens kunnen pitchen. Zo kan je deze ideeën toetsen aan de realiteit en terug met je voeten op de grond komen.” Ze geeft toe dat ze zelf dit in het begin ook niet door had, maar je hebt sowieso iemand nodig who has got your back. 

Mariam’s gouden tip is dat je nooit 100% klaar zal zijn om eender wat te doen: “Je kan dus best nu starten, want fouten ga je toch maken. Het proces is wat het proces is. Dus als je nu start, ben je eigenlijk voor op jezelf.”  Ze voegt toe dat ondernemers meer moeten investeren in opleidingen voor zichzelf, maar ook voor hun personeel: “Je moet jezelf blijven ontwikkelen. Wat je nu op school leert is achterhaald binnen een jaar. Generatie Z vraagt dus opleidingen zodat ze zichzelf constant kunnen blijven ontwikkelen.”