Een nieuw model van loonvorming

Het moet anders

Het huidige Belgisch model van loonvorming is kaduuk. Sinds de hervorming van de loonwet in 2017 werd er door de sociale partners geen interprofessioneel akkoord meer ondertekend over de loonnorm. De  hervormde wet is volgens de vakbonden zelfs in strijd met vrije loononderhandelingen. Langs werkgeverszijde wordt dan weer vastgesteld dat de hervormde wet tijdens de eerste jaren goed gewerkt heeft om de loonhandicap weg te werken, maar dat hij onvoldoende bescherming bood tegen de energieschok, met een sterk concurrentieverlies ten gevolge van de automatische loonindexering. Zonder een nieuw gedragen model van loonvorming zal het interprofessioneel overleg nog jaren moeilijk verlopen.

Voorstel 1: geen automatische loonindexering

UNIZO pleit voor een nieuw model van loonvorming. Als first best kiezen we voor een afschaffing van de automatische koppeling van de lonen aan de gezondheidsindex. De vraag of, wanneer en in welke mate inflatie moet leiden tot loonstijgingen dient onderdeel te zijn van interprofessioneel overleg. Op die manier kan o.a. ook rekening worden gehouden met de oorzaken van inflatie. Automatische indexatie en de loonnorm zijn twee zijden van dezelfde medaille. Met een minimum aan loonkoststijging is er evident ook nood aan een maximum om de concurrentiekracht van ondernemingen zoveel mogelijk te vrijwaren. Indien het automatische karakter van indexeren niet langer van toepassing is, dan er is er ook geen nood meer aan een dwingende loonnorm. Wel kan hij dan nog steeds nuttig zijn om richting te geven aan die onderhandelingen.

Alternatief: lonen koppelen aan een duurzaamheidsindex

Indien de automatische loonindexering toch behouden blijft, dan is het essentieel dat er daarvoor een nieuwe basis komt: de duurzaamheidsindex. Naar analogie met de gezondheidsindex halen we – naast tabak en alcohol – niet alleen benzine en diesel uit de korf van producten en diensten, maar ook alle andere fossiele brandstoffen namelijk aardgas, huisbrandolie (mazout) en hout. Dit heeft een matigend effect op de loonontwikkeling tijdens een energieschok en spoort bovendien volledig met het beleid om het verbruik van fossiele brandstoffen af te bouwen.

Vereenvoudigde loonwet

Bijkomend moet de methodologie van energie-inflatie opmeten accurater door rekening te houden met bestaande elektriciteitscontracten en dus niet alleen de nieuwe contracten. Indien de twee voorgaande maatregelen gerealiseerd worden, is er ten derde ruimte om de loonwet te vereenvoudigen zonder evenwel te raken aan het principe van een dwingende loonnorm gebaseerd op de loonevolutie van de buurlanden. Dit kan door bijvoorbeeld geen rekening meer te houden met de historische loonkostenhandicap.

Tijdelijke opt-out mogelijk

Bij deze globale hervorming moet tot slot de mogelijkheid van tijdelijke opt-out van loonindexaties voorzien worden voor die ondernemingen die in de onmogelijkheid verkeren om de indexatie op basis van de duurzaamheidsindex toe te passen.

Dit standpunt is een slechts een van de vele ondernemersprioriteiten die UNIZO naar voren schuift. Het UNIZO-memorandum van 2024 KRACHTWERK bundelt al deze prioriteiten en voorstellen.

De kloof tussen de loonkost en het nettoloon moet kleiner!

De krapte op de arbeidsmarkt en het invullen van vacatures zijn al jaren een grote uitdaging voor ondernemers. Kmo's hebben beperkte opties om hun gemotiveerd personeel netto extra te belonen. Zeker in vergelijking met andere landen is de kloof tussen de loonkost voor een werkgever en het nettoloon voor een werknemer groot. Deze vaststellingen zijn op zich niet nieuw, want in 2021 maakten we ze ook al in de vorige versie van ons dossier Loon Naar Werken. Twee jaar later is het tijd voor een evaluatie. Wat blijkt? De cijfers vertellen nog steeds een verhaal van structurele hindernissen.

Naar het dossier 'Loon naar werken 2023'