Waar zijn die bankautomaten gebleven?
 

“Het aantal elektronische betalingen met een bankkaart stijgt elk jaar, waardoor de vraag naar contant geld afneemt. Logisch dat banken dan zoeken naar manieren om bankautomaten kostenefficiënter te beheren en minder bezochte automaten weg te halen,” schetst Lieven Cloots, juridisch adviseur bij UNIZO. "Alleen is de slinger te ver doorgeslagen vandaag." Het aantal bankautomaten in België daalt al jaren. In 2015 waren er nog 8.727 bankautomaten, maar in 2021 waren dat er nog maar 5.407 (Febelfin). De recentste cijfers zijn niet veel rooskleuriger. In 2023 telde de Nationale Bank van België 5.199 bankautomaten verspreid over 3.224 locaties.

Door de aanhoudende kritiek op het tekort aan geldautomaten van onder andere UNIZO en andere middenveldorganisaties, engageerde de bankensector zich in maart vorig jaar in akkoord met de federale regering om tegen eind 2025 voldoende bankautomaten beschikbaar te houden met een betere spreiding. In dat akkoord stond onder andere om per gemeente 1 bankautomaat te voorzien voor geldafname. Bovendien moet er in stedelijke gebieden binnen een straal van 2 kilometer een geldautomaat te vinden zijn. In landelijke gebieden in een straal van 5 kilometer.

Soepel cashverkeer

Waarom zijn die verdwenen bankautomaten een probleem? “Ondernemers zijn verplicht om cash te aanvaarden,” vertelt Lieven. “De meesten doen dat ook, maar soepel cashverkeer is dan wel cruciaal. Vroeger hadden klanten voldoende kleingeld op zak en konden ze gepast betalen. Handelaars konden ook makkelijk wisselgeld teruggeven. Vandaag is dat anders. Nu kan je vaak enkel een biljet van 20 of 50 euro uit een bankautomaat halen. Dit zorgt voor problemen: wisselgeld teruggeven is moeilijk en handelaars moeten constant kleingeld bijbestellen bij de bank. Cash verwerken is dus complexer geworden vandaag. Een alternatieve oplossing zou kunnen zijn om een gespecialiseerd beveiligingsbedrijf cash te laten leveren, maar die optie is veel te duur voor een zelfstandige ondernemer.”

Kassaopbrengsten storten

Een andere uitdaging is het storten van cash geld. "Vroeger leverde je geld in bij een bankbediende die het natelde en op je rekening zette, nu moet je een bankautomaat in de buurt vinden waar je überhaupt geld kan afstorten”, vertelt Lieven. Het afstorten van geld bij bankautomaten brengt bovendien veiligheidsrisico's met zich mee. "Ondernemers moeten soms in een rij mensen aanschuiven om grote bedragen in een bankautomaat te stoppen, wat onveilig is”, vertelt Lieven. “Ondernemers kunnen ook in principe een gespecialiseerde firma inhuren om dat geld op te halen, maar ook dat is weer een dure en dus niet-haalbare oplossing.”

"UNIZO is momenteel ook in gesprek met Batopin via enkele van onze lokale ondernemersverenigingen om samen naar een geschikte oplossing te zoeken in de lokale regio," vertelt Lieven. “Het doel is om een dialoog te openen waarin Batopin beter begrijpt wat de gemeenschap nodig heeft. Twee lokale ondernemersverenigingen zijn al betrokken in gesprekken met Batopin en er is zeker bereidheid tot samenwerking."

Eigen bankautomaat in de zaak?

UNIZO ziet verder nog een alternatieve oplossing om vlotter cashverkeer te garanderen. Alleen laat de Belgische wetgeving ze niet toe. Waarom zouden retailers bijvoorbeeld in hun zaak geen eigen private bankautomaat mogen plaatsen? “Dat is iets wat je bijvoorbeeld in Nederland heel veel ziet, maar ook vooral in Engeland,” vertelt Lieven. “We hebben in België een wet die zegt dat het verboden is om de cassettes van zo'n automaat te vullen of leeg te halen tenzij je een erkenning hebt als bewakingsfirma”, legt Lieven uit. “In de praktijk betekent dit dat het veel te kostelijk wordt om zelf een geldautomaat in de winkel te plaatsen. Nochtans zou dat een deel van de oplossing kunnen zijn: de ondernemer kan dan het geld dat hij van de klanten ontving ’s avonds in de geldautomaat plaatsen, zodat de klanten dat geld de volgende dag kunnen opnemen. Of de ondernemer dat geld in de kluis bewaart of in de geldautomaat, maakt op geen enkele manier een verschil op vlak van veiligheid.”

Meer dan bankautomaten alleen

“Het probleem van de bankautomaten is de voorbije jaren prominent naar voren gekomen, maar is eigenlijk een manifestatie van een ruimer probleem, dat minstens voor evenveel frustratie zorgt bij ondernemers,” concludeert Lieven. “Waar we bij UNIZO voor pleiten is vooral nabije dienstverlening. Het probleem ligt vooral in het leeglopen van onze kleine gemeentes en het verdwijnen van fysieke dienstverlening. Vroeger kende je je bakker, je loodgieter, en je bankier persoonlijk. Nu is alles digitaal. Je bankdossier wordt volledig digitaal afgehandeld. Je hebt amper contact met je lokale bankdirecteur. Je moet een dossier online indienen, en iemand in Brussel, die jouw zaak niet kent, beslist erover. Het verhaal van de verdwijnende bankautomaten is eigenlijk veruitwendiging van die digitale evolutie.”