Door een nieuw Koninklijk Besluit worden franchisenemers vanaf 2025 beter beschermd in hun contracten met franchisegevers.
Het Koninklijk Besluit kwam er op vraag van UNIZO en Buurtsuper.be en voorziet concreet in een lijst van verboden bedingen in dit soort contracten:
Bedingen die altijd verboden zijn ('zwarte lijst')
Een 4-tal categorieën van bedingen zijn altijd verboden (= zwarte lijst):
- bedingen die de essentiële leveringsverplichting uithollen door die franchisenemer het recht te ontzeggen om bij gebrekkige levering door de franchisegever, schadevergoeding te krijgen of zich bij iemand anders te bevoorraden, of dat recht ongepast beperken.
- bedingen die het recht beperken van de franchisenemer om voorbereidingen te treffen of onderhandelingen aan te vatten tijdens opzegtermijn of de termijn van een niet-concurrentiebeding
- bedingen die meer dan de helft van de kost van allerhande promoties afwentelen op de franchisenemer. Ook combinaties van verschillende bedingen die hiertoe leiden zijn verboden.
- bedingen over de bevoegde rechter: bedingen die tot gevolg hebben dat de franchisenemer zich enkel kan richten tot rechters van de plaats waar de zetel van de franchisegever gevestigd is, of tot rechters in een ander taalgebied, zijn verboden.
Bedingen die onder bepaalde omstandigheden verboden zijn ('grijze lijst')
Daarnaast zijn een 3-tal categorieën van bedingen die vermoed worden onrechtmatig te zijn, tenzij de franchisegever kan bewijzen dat er geldige redenen zijn om ze toch op te nemen (= grijze lijst):
- optie- of voorkooprechtbedingen met onevenwichtige waardebepalingen: het gaat hier specifiek om de (combinatie van) bedingen die tot gevolg hebben dat het handelsfonds of de aandelen van de franchisenemer forfaitair worden gewaardeerd, waarbij die waardering overduidelijk onredelijk is als je dat vergelijkt met een normale waardering van een handelsfonds of de aandelen van een onderneming.
- de verplichting om de uitbating van een verlieslatende onderneming verder te zetten: hier vallen de (combinatie van) bedingen onder die zonder bijkomende vergoeding de franchisenemer verplichten om een onderneming uit te baten die minstens twaalf maanden structureel verlieslatend is zonder te voorzien in een opzegtermijn van maximum vier maanden voor de franchisenemer.
- onredelijke beëindigingsbedingen: de (combinatie van) bedingen die de franchisegever de mogelijkheid geven om de commerciële samenwerkingsovereenkomst te beëindigen met toepassing van een uitdrukkelijk ontbindend beding. Dat zijn bedingen die de franchisegever het recht geven om onmiddellijk of binnen een korte termijn (bijvoorbeeld 48 uur) een einde te maken aan het contract per aangetekend schrijven na een ingebrekestelling.
Timing
De overeenkomsten die vanaf januari 2025 worden gesloten of hernieuwd, moeten rekening houden met de bovenstaande lijst van onrechtmatige bedingen. De contracten die voor die datum worden ondertekend hebben nog een paar maanden respijt, maar moeten ten laatste op 1 april 2025 worden aangepast indien ze de clausules bevatten die de wet nu als onrechtmatig beschouwt.
Sancties
Bedingen uit de zwarte lijst worden buiten toepassing gelaten. Bovendien riskeert de franchisegever die zo'n beding toch nog opneemt en (strafrechtelijke) geldboete van 208 euro tot 200.000 euro (als hij dat beding ter kwader trouw opnam).
Bedingen uit de grijze lijst worden buiten toepassing gelaten, als de franchisegever geen geldige reden kan geven waarom het beding toch toegelaten zou moeten worden.
Belangrijke realisatie
De publicatie van het Koninklijk Besluit is een belangrijke realisatie van UNIZO en de bij UNIZO aangesloten sectorfederatie Buurtsuper.be. Buurtsuper.be en UNIZO stelden vast dat de franchisecontracten van verschillende zelfstandige supermarktuitbaters clausules bevatten met een erg negatieve impact op hun rendabiliteit. Verschillende van die clausules kunnen zelfs worden beschouwd als een vorm van misbruik, te wijten aan het verschil in markt-en onderhandelingsmacht tussen deze franchisenemers en de grote retailspelers. Zulke onevenwichtige contracten dreigen bepaalde franchisenemers werkelijk op de knieën te krijgen. Sterker nog, zo dreigen franchisenemers – ongewild – het slachtoffer te worden van de huidige franchisebeweging in de sector. Dit moesten we vermijden. Franchise biedt de schaalvoordelen van de multinationale retailers en de lokale verankering van de zelfstandige en familiale ondernemingen, maar dan moet het op een correcte en evenwichtige wijze worden uitgevoerd. We zijn dan de politiek en bij uitstek minister Clarinval en minister Dermagne dan ook zeer erkentelijk voor de getoonde daadkracht in dit dossier.
