Staking

Met een éénzijdig verzoekschrift kan u als werkgever de rechter vragen om op zeer korte termijn de nodige maatregelen te treffen tegen een stakingsactie van de vakbonden en de werknemers in de onderneming. Dit indien de gevolgen van de staking disproportioneel zijn ten opzichte van het met de actie beoogde doel. 

Met een procedure op éénzijdig verzoekschrift doet de rechtbank van eerste aanleg (dus niet de arbeidsrechtbank) uitspraak over het geschil zonder dat hij daarbij de werknemers/vakbonden in het conflict hoort. De werkgever kan dit éénzijdig verzoekschrift aanwenden van zodra een aantal rechten en plichten worden geschonden: 

• de actieve stakingspiketten: stakers mogen werknemers en/of klanten verbaal aanmoedigen maar mogen geen fysiek geweld plegen
• het recht om de onderneming te betreden moet gevrijwaard worden alsook het recht van de werknemers om niet te staken
• het eigendomsrecht, het recht op ondernemen mag niet worden geschaad.

Vaststellingen van deze inbreuken hierop moeten worden gedaan door een gerechtsdeurwaarder. Hij doet dit op basis van volgende elementen. 

• blokkade van de toegangswegen van de industriezones;
• blokkade van de toegang tot de onderneming;
• welke voertuigen blokkeren de weg (nummerplaten, automerken, serienummers);
• aantal personen betrokken bij de actie, hun kledij, hun leeftijd, hun identiteit;
• acties naar klanten en derden toe;
• enz.

De rechtbank kan een dwangsom opleggen indien de rechterlijke beslissing niet wordt gerespecteerd. Dit bedrag kan worden opgelegd a rato van het aantal inbreuken, het aantal dagen vertraging bij uitvoering van de rechterlijke beslissing, ...

Let wel, het is geen sinecure om al te drieste vakbondsacties te laten vaststellen en meteen te laten opheffen door de rechtbank. Vaststellingen uit het verleden kunnen in deze wel een extra troef zijn.

De werknemers die niet staken of betogen en die de contractueel bedongen arbeid voortzetten, dienen uiteraard betaald te worden. 

Een probleem doet zich echter voor wanneer de werkwillige werknemers ingevolge de acties van stakers / betogers in de onmogelijkheid verkeren de contractueel bedongen arbeid voort te zetten.  Dergelijke werknemer kan uiteraard niet als een stakende werknemer beschouwd worden, daar hij niet vrijwillig de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst staakt.

Daarnaast bent u als werkgever ertoe gehouden de arbeidsovereenkomst uit te voeren en de werknemer dus zijn werk te laten verrichten. De vraag dringt zich dan ook op of een niet-staker het gederfde loon kan vorderen van u, als een vorm van schadevergoeding wegens contractuele wanprestatie... 

De arbeidsovereenkomstenwet regelt en beantwoordt deze vraag slechts gedeeltelijk. De wet voorziet wel gewaarborgd dagloon voor de werknemer die zijn dagtaak niet heeft kunnen volbrengen ingevolge een oorzaak die onafhankelijk is van zijn wil. Maar in de aanhef van het wetsartikel luidt het dat deze bepaling geen toepassing vindt in geval van staking. 

Volgende situaties kunnen zich voordoen. 

1. De niet-staker die met vertraging of niet op het werk aankomt 

De werknemer is verplicht zijn arbeidsovereenkomst uit te voeren. Indien het gaat om een aangekondigde staking kunnen we niet spreken van een onvoorziene gebeurtenis en moet de werknemer de nodige maatregelen nemen om die dag naar het werk te gaan (privévervoermiddelen, carpooling, andere middelen van openbaar vervoer,...).

De werknemer die door de stakingsbeweging met vertraging of niet op zijn werkplaats aankomt, zal het gewaarborgd loon enkel ontvangen indien hij bewijst dat hij voldoende inspanningen heeft gedaan om zich naar zijn werk te begeven.

Om het recht op gewaarborgd loon te kunnen genieten, moet de betrokken werknemer het volgende bewijze

• de werknemer moet zich normaal naar zijn werk begeven, dus vanaf zijn gewone woonplaats, op het normale tijdstip en met het normale voertuig;
• de werknemer moet arbeidsgeschikt zijn;
• de oorzaak van de vertraging of afwezigheid moet de werknemer overkomen zijn op weg naar het werk, dus niet vóór zijn vertrek;
• de oorzaak moet de werknemer overvallen wanneer hij reeds op weg is naar het werk. De aangekondigde staking van het openbaar vervoer, ruim op voorhand in de media aangekondigd, valt hier buiten. De werknemer kan zijn afwezigheid of vertraging dus niet wijten aan de ontreddering van het openbaar vervoer. In dit geval heeft hij dus geen aanspraak op gewaarborgd dagloon. Een wegblokkade, waarbij verkeersknooppunten worden afgesloten, kan men dan weer wel als een onvoorspelbare gebeurtenis beschouwen. Wanneer de werknemer kan bewijzen dat hij redelijke inspanningen heeft geleverd om op het werk te geraken, heeft hij recht op gewaarborgd loon;
• de oorzaak van de vertraging of afwezigheid moet vreemd zijn aan de wil van de werknemer. De werknemer moet al het mogelijke doen om op tijd op het werk te geraken en moet dit kunnen bewijzen.

2. De niet-staker die het werk niet kan aanvatten of voortzetten

Staking in de onderneming

De arbeidsovereenkomst van de werkwillige werknemer die zich normaal naar het werk heeft begeven en daar wegens een stakingsactie zijn werk niet kan beginnen of voortzetten (bijvoorbeeld omdat hij op een stakingspiket stuit of omdat er in de loop van de dag in de onderneming waar hij tewerkgesteld is, een staking uitbreekt, of omdat het schaars overblijvend personeel onvoldoende is om verder te produceren), is geschorst voor de uren waarop hij geen prestaties heeft kunnen leveren.

De werkgever moet aan deze werkwillige werknemers geen loon betalen voor deze uren.

Stakingspiket bij de toegang tot het bedrijf of het industriepark 

Indien de werknemer het werk niet kan aanvatten omwille van een stakingspiket bij de ingang van het bedrijf wordt aangenomen dat hij al op het werk is aangekomen en heeft de werknemer geen recht op gewaarborgd loon.

De vraag rijst of een werknemer die op een stakingspiket stuit bij de ingang tot het industrieterrein of de KMO-zone waar de onderneming zich bevindt, ook verondersteld wordt al op het werk aangekomen te zijn. De meningen hierover zijn verdeeld en ook sterk afhankelijk van de feitelijke situatie, maar logischerwijs kan een werknemer in een dergelijke situatie slechts gewaarborgd loon ontvangen indien hij bewijst voldoende inspanningen te hebben geleverd om op het werk te geraken.

Een cruciale vraag is dan ook te weten onder welke voorwaarden een stakingsactie een geval van overmacht kan uitmaken in hoofde van de werkgever. In de rechtspraak en de rechtsleer bestaat er een vrij grote eensgezindheid over de constitutieve bestanddelen voor overmacht. 

De vermeende overmachtssituatie (in dit geval staking) moet aan een drietal voorwaarden voldoen: 

1) de werkstaking moet onvoorzienbaar zijn en onvermijdelijk;

2) de werkstaking moet het de werkgever onmogelijk maken zijn werkwillige werknemers verder tewerk te stellen;

3) de werkstaking mag geen fout uitmaken, toerekenbaar aan de werkgever.

Hebben de niet-stakers, die door acties van de stakers / betogers niet kunnen werken, recht op een tijdelijke werkloosheidsvergoeding?

De RVA kan na toestemming van het Beheerscomité van de RVA werkloosheidsuitkeringen toekennen aan werknemers die in staking zijn of van wie de werkloosheid het rechtstreekse of onrechtstreekse gevolg is van een staking. Het Beheerscomité houdt daarbij rekening met het feit of de werknemer al dan niet zelf gestaakt hebben en of zij geen belang kunnen hebben bij de inwilliging van de eisen van de stakers.

De uitkering bedraagt 70% van het begrensd gemiddeld loon (max. 2.466,59 EUR per maand) en kan enkel per volledige dag worden toegekend.

Er kan geen uitkering worden toegekend voor de volgende dagen:

• Dagen waarvoor gewaarborgd dagloon verschuldigd is.
• Feestdagen gelegen in de periode van 30 dagen die volgt op het begin van de staking.
• Dagen waarop de werknemers normaal niet werken (vb. weekenddagen waarop normaal niet gewerkt wordt, arbeidsduurcompensatiedagen, enz.)

In geval van een staking bij het openbaar vervoer (trein, tram, bus) ondervinden mogelijks heel wat werknemers daarvan heel wat hinder om (tijdig) op het werk te geraken. Hoe kan u de overlast zoveel mogelijk vermijden? Moet u als werkgever voor de niet-gepresteerde uren (gewaarborgd dag)loon betalen?

Geldig excuus voor uw werknemer om thuis te blijven?

Als de stakingsacties aangekondigd zijn, dan zijn de gevolgen daarvan voldoende op voorhand te voorzien voor werknemers die gebruik maken van het openbaar vervoer om naar het werk te komen. U kan dus deze werknemers zeker vragen de nodige maatregelen te nemen om die dag naar het werk te gaan (privévervoermiddelen, carpooling, andere middelen van openbaar vervoer,...). Werknemers die desondanks niet op het werk geraken, hebben in principe geen recht op gewaarborgd loon (zie verder).

Alternatieven om de overlast van de treinstaking voor uw werknemers te verminderen

Carpoolen

Om uw personeel aan te moedigen om op het werk te geraken kan u het carpoolen aanmoedigen. Werknemers die met de wagen komen kunnen dan andere collega's meevoeren. De werking van uw onderneming blijft gegarandeerd én het bevordert de collegialiteit onder uw medewerkers. Een dubbel win dus. 

Telewerk

Mogelijks biedt u die mogelijkheid al aan binnen uw onderneming. Let op: leg daarbij de afspraken duidelijk vast! Waar kan er gewerkt worden, op welke manier moeten uw werknemers bereikbaar zijn, hoe moeten ze over hun werkzaamheden die dag rapporteren,... Uiteraard is de mogelijkheid van thuiswerk beperkt voor een aantal functies.

Dagje verlof

Uiteraard staat het de betrokken werknemers steeds vrij om een dagje verlof te nemen. Een mooie dag misschien voor uw werknemers om van de solden te profiteren... Ook hier moet u zelf de continuïteit van uw onderneming in het achterhoofd houden.

Uw werknemer geraakt niet of te laat op het werk, heeft hij dan recht op gewaarborgd dagloon?

Een werknemer kan enkel aanspraak maken op betaling van loon voor niet-gepresteerde uren (= gewaarborgd dagloon), indien hij geschikt is om te werken, zich normaal naar zijn werk begeeft, maar evenwel met vertraging of niet op de plaats van zijn werk aankomt. Voorwaarde is wel dat die vertraging of die afwezigheid te wijten is aan een oorzaak die overkomen is op de weg naar het werk en onafhankelijk is van zijn wil.

Enkel als aan al die voorwaarden is voldaan is de werkgever juridisch verplicht om gewaarborgd dagloon te betalen.

Concrete toepassing bij stakingen van het openbaar vervoer

Gelet op het voorgaande zullen de werknemers die laattijdig of niet op het werk verschijnen ten gevolge van een treinstaking of staking van het openbaar vervoer, in principe, geen recht hebben op gewaarborgd dagloon.

Aangezien de reden voor de vertraging of het niet-verschijnen op het werk (meestal) voldoende op voorhand bekendgemaakt werd, kan er immers onmogelijk sprake zijn van een vertragingsoorzaak die optrad op weg naar het werk. Enkel voor zogenaamde wilde stakingen die plots uitbreken naar aanleiding van één of ander incident, kan dat mogelijks anders zijn.

Meer info: www.liantis.be