Exportdocumenten
Hier vind je een overzicht van alle mogelijke exportdocumenten die je nodig hebt als jouw bedrijf wil exporteren naar het buitenland.
Informatie
- Transportdocumenten bij export en import
- Enig Document
- Bewijs van niet-faling
- Verzekeringscertificaat
- Legalisatie
- Vergunning goedgekeurde plaats
- Algemene Voorwaarden
- Pro-forma factuur
- Consulaire factuur
- ATR-certificaat handel Turkije
- Exportvergunning strategische goederen
- End-usercertificaat
- Prijsofferte
- Freesalescertificaat
- Paklijst
- Letter of credit of documentair krediet
- Internationaal contract
- Certificaat van oorsprong
- Documentair incasso
- STAP 1 bij exporteren: de goederencode bepalen van je product.
- STAP 2 bij exporteren: zoek op welke documenten vereist zijn voor je exporttransactie.
Welke transportdocumenten bij export en import?
Transportdocumenten zijn de officiële documenten die nodig zijn voor het vervoer van je goederen. De functies die een transportdocument vervult zijn echter identiek voor elk type vervoersmiddel.
Een transportdocument kan drie functies hebben:
- Functie van vervoersovereenkomst: vastlegging en bewijs dat er een overeenkomst is gesloten.
- Functie van ontvangstbewijs: bewijs dat goederen in goede staat zijn ontvangen door de vervoerder.
- Functie van goederenidentificatie: van belang voor instanties zoals politie en douane.
Enkel de Bill of Lading heeft nog de bijkomende functie ook een eigendomstitel te zijn: wie het fysieke document in zijn bezit heeft, kan aanspraak maken op de goederen vermeld op het document, ook wel de ‘onderliggende goederen’ genoemd.
Welk type document je nodig hebt, is afhankelijk van het gebruikte vervoermiddel: voor vrachtvervoer wordt, al naargelang de landen van doorvoer en bestemming, de CRM vrachtbrief of het Carnet TIR gebruikt, voor vervoer per schip de Bill of Lading, per vliegtuig de Air Waybill en voor transport per trein de CIM vrachtbrief.
CMR vrachtbrief
Bij transport van goederen over de weg dien je gebruikte maken van een CMR vrachtbrief. Je bent verplicht een vrachtbrief te gebruiken bij elk buitenlands vervoer over de weg naar één van de bij de CMR aangesloten landen. In geval van binnenlands vervoer is dit niet verplicht. Alle Europese landen en enkele landen uit het Midden-Oosten zijn aangesloten. Op de website van de Verenigde Naties vind je de volledige lijst van alle aangesloten landen.
De vrachtbrief wordt door de vervoerder opgesteld in minstens drie, soms vier exemplaren. De set vrachtbrieven is voorzien van een uniek nummer. Het eerste exemplaar is bestemd voor de afzender en dient als bewijs dat de goederen overgedragen zijn om te vervoeren. Dit exemplaar moet voorzien zijn van de handtekening en de stempel van de vervoerder. Het tweede exemplaar is bestemd voor de ontvanger. De andere twee exemplaren worden door de vervoerder meegenomen. Bij aflevering van de goederen plaatst de ontvanger zijn handtekening op beide exemplaren en behoudt er één van. Het derde exemplaar van de vrachtbrief is bestemd voor de vervoerder.
Tegenwoordig bestaat een CMR vrachtbrief ook elektronisch. De elektronische vrachtbrief heeft meerdere voordelen. Het is gemakkelijker voor vervoerders om CMR data op te slaan en te delen. Ook de kans op menselijke fouten vermindert significant. De e-CMR is ondertussen geratificeerd in bijna alle Europese landen (met uitzondering van Italië, Duitsland en België). In België loopt wel al vele jaren een proefproject, dat ook verlengd werd tot december 2025.
Wat mag er niet ontbreken op de CMR vrachtbrief?
-
de plaats en de datum
- de naam en het adres van de afzender
- de naam en het adres van de vervoerder
- de plaats en de datum van afgifte van de goederen en de plaats voor levering
- de naam en het adres van de geadresseerde
- de aard van de goederen en de wijze van verpakking
- het aantal colli's, inclusief het nummer
- het brutogewicht of de hoeveelheid van de goederen
- de kosten met betrekking tot het vervoer, zoals de vrachtprijs, bijkomende kosten en douanerechten
- instructies voor het vervullen van douane- en andere formaliteiten
- de aanduiding dat het vervoer is onderworpen aan de bepalingen van CMR Verdrag
- de handtekening van de afzender
- de naam van de chauffeur
- de nummerplaat van het getrokken vervoermiddel (oplegger, aanhanger)
- eventueel bijgevoegde documenten (certificaten, facturen, etc.)
- eventuele speciale instructies van de afzender, zoals bv. “enkel overnachten op bewaakte parkeerplaatsen”
Praktisch
In principe zorgt je transporteur voor je vrachtbrief. Indien je echter zelf je transport verzorgt kan je op de website van Transport en Logistiek Vlaanderen (TLV, de beroepsvereniging van de transportsector) ook blanco CMR-vrachtbrieven aankopen.
Carnet TIR
Het TIR-vervoer is het internationaal vervoer van goederen van een douanekantoor in het ene land naar een douanekantoor in een ander land. Naast de EU-landen zijn het voornamelijk de landen in Midden-Europa, Oost-Europa en Azië die bij de TIR-overeenkomst zijn aangesloten. Het carnet TIR mag slechts worden gebruikt als het vervoer in de Europese Unie aanvangt en eindigt buiten de Europese Unie, of vice versa. De goederen moeten worden vervoerd in verzegelde vracht en/of aanhangwagens of containers, en worden niet onderworpen aan controle in de doorvoerlanden.
Het carnet TIR wordt uitgegeven in boekvorm en bestaat uit een aantal formulieren. Deze zijn door middel van een omslag gebundeld. De formulieren bestaan uit een onderdeel waarin de lading wordt omschreven en een onderdeel dat dienst doet voor ambtelijke aantekeningen door de douane. Het carnet zorgt ervoor dat het vervoer van je goederen minder tijd in beslag neemt, omdat ze niet telkens gecontroleerd worden aan de grens van elk doorvoerland. In plaats van controle van de goederen vindt een controle van het carnet TIR plaats en een nazicht van de bij het vertrek aangebrachte verzegeling. Het vervoer wordt bovendien gekenmerkt door een blauw metalen bordje waarop TIR te lezen staat.
Praktisch
Je transporteur zorgt voor het carnet TIR. Het vervoer van goederen moet immers gebeuren door goedgekeurde vrachtwagens of containers.
Bill of Lading (B/L), cognossement of connossement
Een Bill of Lading of B/L is een transportdocument dat oorspronkelijk enkel voor transport per zeeschip werd gebruikt. Een Bill of Lading wordt ook cognossement of connossement genoemd. De termen worden door elkaar gebruikt.
Cognossementen worden door de vervoerder opgesteld in twee of drie originele exemplaren en een aantal kopieën. Elk van de originele cognossementen geeft recht op aflevering van de goederen. Zodra de aflevering van de goederen heeft plaatsgevonden in ruil voor één van de exemplaren van de cognossementen, kunnen de andere originele cognossementen niet langer hiervoor gebruikt worden. Het is dus van belang de volledige set cognossementen in bezit te hebben!
Wat mag er zeker niet ontbreken op de Bill of Lading?
- de verscheper (= de aflader van de goederen)
- de "notify party" (= aangestelde van de ontvanger om de goederen in ontvangst te nemen in de loshaven)
- de bestemmeling (= de ontvanger van de goederen ter bestemming)
- de naam van het schip
- de laadhaven
- de loshaven
- de merken en de nummers van de goederen en/of de containers
- het aantal en de soort verpakkingen en een omschrijving van de goederen
- het brutogewicht van de goederen
- de maten en/of het volume van de goederen
- de plaats waar de vracht betaalbaar is
- het aantal uitgegeven originele cognossementen (in letters en in cijfers)
- de plaats en de datum van uitgifte (= de laadhaven en de dag van het laden van de goederen aan boord van het schip)
- de naam en de handtekening van de kapitein (met eventueel de scheepsstempel)
Het is de verantwoordelijkheid van de vervoerder of zijn agent om het connossement op te stellen en te ondertekenen. Hij kan een ‘clean’ of ‘unclean’ Bill of Lading opstellen. Een clean Bill of Lading geeft aan dat de goederen in goede staat werden ontvangen. Een unclean Bill of Lading geeft aan dat de goederen of verpakking reeds beschadigd waren of in slechte staat werden ontvangen.
Praktisch
De vervoerder (of zijn agent) zullen de Bill of Lading opstellen. Je betaalt hier ongeveer 40 euro.
WIST JE DAT?
Vandaag wordt de Bill of Lading niet meer uitsluitend voor zeevracht gebruikt. Ook de binnenvaart maakt intussen gebruik van een Bill of Lading. Daarnaast bestaat er voor zeetransport van deur tot deur de multimodale Bill of Lading. Multimodaal verwijst in dit geval naar de verschillende transportmodaliteiten die gebruikt worden: meerdere schepen, of verschillende types vervoer, zoals zee-, lucht-, trein- of wegvervoer.
Sea Waybill of zeevrachtbrief
Vandaag wordt een bill of lading minder en minder gebruikt in het internationaal zeetransport en gebruikt men meer en meer de zeevrachtbrief. Eigenlijk zijn de twee documenten zeer gelijkaardig, met één groot verschil.
In tegenstelling tot de B/L is de zeevrachtbrief geen eigendomstitel, maar is het ‘non-negotiable’. Dat wil zeggen dat het recht om te beschikken over de goederen niet wordt overgedragen, maar dat de vracht enkel kan worden afgegeven aan de geadresseerde.
Algemeen is de regel dat een zeevrachtbrief gebruikt wordt wanneer:
- Goederen niet verkocht worden tijdens het transport
- De goederen vooraf reeds betaald zijn
- Wanneer er vertrouwen is tussen afzender en ontvanger van de goederen
Praktisch
De vervoerder zorgt voor de zeevrachtbrief. De kostprijs is afhankelijk van de vervoerder, maar de administratieve rompslomp is beduidend minder dan bij een B/L.
De afzender moet de vervoerder voldoende informatie geven om de Air Waybill correct en volledig te kunnen invullen.
Air Waybill (AWB) of luchtvrachtbrief
Bij het transporteren van goederen per vliegtuig wordt een Air Waybill of luchtvrachtbrief gebruikt. Net zoals de andere vrachtbrieven vervult ook de Air Waybill verschillende functies als:
- ontvangstbewijs, ondertekend door de vervoerder, die het inladen van de goederen vaststelt.
- bewijs van de overeenkomst tussen vervoerder en verscheper.
- document voor goederenidentificatie, dat gebruikt wordt voor douanedoeleinden.
Wat mag er op een Air Waybill niet ontbreken?
- de plaats van vertrek en bestemming
- naam en adres van afzender en bestemmeling
- de aard van de goederen
- de hoeveelheid en gewicht van de goederen
- freight prepaid/collect, ...
Net zoals de CMR vrachtbrief bestaat de Air Waybill uit 3 exemplaren (en 9 kopieën). Het eerste exemplaar is bestemd voor de vervoerder of carrier. Het tweede exemplaar begeleidt de goederen en is bestemd voor de ontvanger of consignee na afgifte van de goederen. Het laatste exemplaar geeft de vervoerder af aan de afzender wanneer hij de goederen krijgt ter verzending. De andere exemplaren zijn bestemd voor de andere betrokken partijen, zoals de luchthaven van vertrek en van bestemming, de tussenkomende agent.
Er bestaat eveneens een elektronische versie van de Air Waybill (e-AWB). Deze kan de papieren versie ver- vangen en heeft als doel het transport te reduceren in tijd en de controle ervan gemakkelijker te maken.
Praktisch
De luchtvaartbrief wordt uitgegeven door de vervoerder. De luchtvaartbrief is inbegrepen in de prijs van het transport of wordt afzonderlijk aangerekend. De kostprijs is echter laag en bedraagt niet meer dan enkele euro’s.
CIM vrachtbrief of ISV (Internationale SpoorVrachtbrief)
In het geval van vervoer van goederen via het spoor wordt de CIM vrachtbrief gebruikt. De CIM vrachtbrief wordt ook wel Internationale SpoorVrachtbrief (ISV) genoemd. CIM staat voor ‘Convention Internationale concernant le Transport des Marchandises par Chemin de Fer’. Dit is een internationaal verdrag betreffende goederenvervoer via spoorwegen. Het verdrag is van toepassing in Europa, de Maghreb-landen en in het Midden-Oosten. Een volledige lijst van alle aangesloten landen kan je hier vinden
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 26/09/2024
Export- en importdocumenten: het Enig Document
Het Enig Document is het officiële formulier voor de douaneaangifte van goederen en wordt dus gebruikt voor de uitvoeraangifte én de invoeraangifte. Het Enig Document (ED) is, zoals de naam het zegt, het enige en uniforme formulier dat gebruikt wordt voor het grootste deel van alle douanehandelingen van en naar de Europese Unie. Ook Zwitserland, Noorwegen, Ijsland, Turkije, Noord-Macedonië, Servië en het Verenigd Koninkrijk gebruiken hetzelfde enig document.
Het Enig Document bestaat uit 54 verschillende vakken en wordt opgemaakt door vakmensen (douaneagenten, expediteurs, transportbedrijven, …) die hiervoor over een vergunning en de nodige software beschikken. Het Enig Document wordt digitaal ingediend via het ‘Paperless Douane en Accijnzen’- systeem (PLDA).
Praktisch
Je kan het Enig Document laten opmaken door je douaneagent, expediteur of transportfirma. Wanneer je over de nodige software en kennis beschikt, kan je ook zelf je uitvoeraangifte doen via PLDA. De FOD Financiën geeft op haar website meer informatie over het Enig Document en een overzicht van de meest gestelde vragen over het Enig Document.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 23/02/2023
Exportdocumenten: bewijs van niet-faling of attest niet-faillissement
Het bewijs van niet-faling of niet-faillissement bewijst dat jouw onderneming niet failliet is gegaan. Voor openbare aanbestedingen, maar ook voor andere doeleinden, wordt vaak zo’n gevraagd.
Praktisch
Je verkrijgt het bewijs van niet-faling bij de griffie van de bevoegde Rechtbank van Koophandel van de zetel van je bedrijf. Je gaat hiervoor ter plaatse. De portaalsite van de Rechterlijke Macht in België geeft een overzicht van alle Rechtbanken van Koophandel. Je klikt op je regio, waarna je op de website van de desbetreffende Rechtbank de contactgegevens te zien krijgt. In de meeste gevallen wordt het attest direct meegegeven na betaling van de griffiekosten die ongeveer 35 euro per attest bedragen.
LET OP!
Vlaamse rechtbanken mogen het bewijs van niet-faling enkel in het Nederlands uitgeven. In de praktijk betekent dit dat het document voor gebruik in internationale handel beëdigd vertaald en gelegaliseerd moet worden.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: verzekeringscertificaat
In een verzekeringscertificaat verklaart de verzekeringsmaatschappij dat de exporteur (verzekeringsnemer) of een andere partij bepaalde goederen heeft verzekerd, voor een bepaald bedrag, een bepaald risico en een bepaalde periode. Het document geeft hierover de nodige details. Dit document wordt door bepaalde landen gevraagd in het kader van douaneprocedures.
Praktisch
Je kan dit certificaat aanvragen bij je verzekeringsmaatschappij. Zij zal dit kosteloos aan jou overmaken
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: legalisatie
In internationale handel kan je de vraag krijgen een ‘gelegaliseerd’ document, vb. een gelegaliseerde factuur, voor te leggen. Deze vraag zal vooral afkomstig zijn van de Arabische landen, maar dit neemt niet weg dat ook ondernemers uit andere landen je hierom kunnen vragen. Voor andere landen geldt dan weer een vrijstelling van legalisatie op basis van internationale en Europese afspraken. Welke documenten voor welke landen gelegaliseerd moeten zijn, kan je nakijken in de Access2Markets.
De legalisatie van een document is de procedure waarbij een ambtenaar de echtheid van een handtekening op een document bevestigt. De legalisatie is dus geen nazicht van de vorm, noch van de inhoud van het document. De legalisatie is wel een controle die de oorsprong van een document bevestigt. De legalisatie is een bewijs dat deze controle is uitgevoerd, waardoor je handelspartners of de overheden in het buitenland het bewijs hebben dat de documenten officieel zijn.
De handtekening, zegel of stempel op het document wordt gelegaliseerd door de persoon die ervoor bevoegd is en die de handtekening, zegel of stempel kent, en over een model ervan beschikt. Dit betekent dat een legalisatieproces verschillende stappen in beslag kan nemen. Men spreekt dan van legalisatie in cascade. In dit geval worden Belgische documenten eerst gelegaliseerd door de bevoegde instantie(s) in België, en later door de diplomatieke vertegenwoordiging (door het consulaat of de ambassade) van het land van bestemming.
Bij welke instantie je moet aankloppen voor de legalisatie van een document is afhankelijk van het type document, wie het uitgeeft of ondertekent. Handelsdocumenten worden gelegaliseerd door de FOD Buitenlandse Zaken of door de Kamer van Koophandel, uittreksels uit het strafregister door de FOD Justitie. Sommige landen vragen ook een legalisatie door hun consulaat.
Praktisch
De kostprijs varieert en is afhankelijk van het type document en de legaliserende instantie.
- Legalisatie van een uittreksel uit het strafregister gebeurt door de FOD Justitie en de rechtbanken en is gratis. Op de website van de FOD Justitie vind je contactgegevens, openingsuren en meer informatie over de legalisatie van documenten.
- Voor de legalisatie van handelsdocumenten kan je terecht bij de FOD Buitenlandse Zaken. Legalisatie kost 20 euro. Contactgegevens en openingsuren van de dienst legalisaties staan vermeld op de website van de FOD buitenlandse zaken.
- Voor de legalisatie van handelsdocumenten kan je terecht bij je regionale Kamer van Koophandel en betaal je tussen de 45 euro en 65 euro. Duplicaten zijn goedkoper en kosten tussen de 15 euro en 25 euro. Contactgegevens van je regionale Kamer van Koophandel vind je op de website van de federatie van Belgische Kamers van Koophandel.
- Consulaten en diplomatieke vertegenwoordigingen hanteren uiteenlopende prijzen. Informatie over de procedures en de prijzen vind je op de website van de ambassade van het desbetreffende land.
Indien je ter plaatse gaat voor de legalisatie van je documenten, wordt deze bij de meeste instanties meteen uitgevoerd.
TIP
Voor welke landen de legalisatie, de apostille of de vrijstelling van legalisatie geldt, kan je nagaan op de website van de Belgische diplomatie. Hiervoor maak je je keuze uit de verschillende categorieën van documenten en de landenlijst. Indien er voor je document een legalisatie vereist is, word je ook doorverwezen naar de bevoegde instantie of ambassade
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: vergunning goedgekeurde plaats
Vergunning goedgekeurde plaats (Vergunning laad-en losplaats (LLP) / vergunning laadplaats (LP))
Een erkende laad- en losplaats is een locatie waar goederen kunnen of mogen worden aangeboden als ze ten invoer of ten uitvoer worden aangeboden. Een vergunning laadplaats is enkel geldig bij uitvoer. Bij een in- of uitvoeraangifte moet steeds melding worden gemaakt van "de plaats van de goederen" op het ogenblik van het indienen van de in- of uitvoeraangifte. Dit kan op een douanekantoor zijn, een plaats in de haven maar ook een plaats binnen de infrastructuur van de importeur of exporteur.
Laadplaats (GLP - goedgekeurde plaats van lading)
Dit is een bijzondere faciliteit waar Uniegoederen mogen worden aangeboden voor uitvoer in plaats van op een douanekantoor wat een tijd- en kostenbesparing tot gevolg heeft. Hier kunnen ook Uniegoederen worden aangeboden die onder de regeling douanevervoer zijn geplaatst ter bestemming van een land dat toegetreden is tot de overeenkomst inzake gemeenschappelijk douanevervoer. Een eventuele controle door de douane wordt uitgevoerd op de laadplaats. Er is geen zekerheid vereist.
Laad-en losplaats (GLLP - goedgekeurde plaats van lading en lossing)
Benevens de formaliteiten die mogelijk zijn op een goedgekeurde plaats van lading (GLP) zijn op deze plaats ook volgende handelingen mogelijk:
- goederen ontvangen die onder douanevervoer worden aangevoerd in plaats van op het douanekantoor van bestemming Goederen die worden ontvangen op een GLLP moeten uiterlijk de derde dag nadat ze zijn aangebracht worden aangegeven onder een douaneregeling
- goederen aanbieden voor plaatsing onder een douaneregeling ter zuivering van een andere bijzondere douaneregeling (om bijvoorbeeld in het vrije verkeer brengen na opslag in entrepot). Voor een GLLP is wel een zekerheid vereist.
Verdere info hierover is te vinden op de website van de AADA.
Praktisch
Het aanvraagformulier voor een vergunning goedgekeurde plaats kan je downloaden op de website van de douane. Het ondertekende aanvraagformulier moet opgestuurd worden naar het team vergunning van het regionale douanekantoor waar de goedgekeurde plaats zich bevindt. Bij het afleveren van de vergunning zal je een code worden toegekend die je laad- of losplaats identificeert. Deze code vermeld je op je in- of uitvoeraangiften in vak 30 van je Enig Document. Aan de aanvraag zelf zijn in principe geen kosten verbonden. Het kan wel nodig zijn kosten te maken om te voldoen aan de technische voorwaarden voor de laad en losplaats
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: de Algemene Voorwaarden
De algemene voorwaarden zijn de voorwaarden die u laat gelden bij elke overeenkomst met uw koper. Ze beschrijven voornamelijk uw betalings- en leveringsvoorwaarden. De algemene voorwaarden geeft u daarom mee met uw prijsofferte. U kan opteren voor een afzonderlijk document of de voorwaarden op de achterzijde van de prijsofferte vermelden. In dit laatste geval moet u op de voorzijde van de offerte duidelijk verwijzen naar de achterzijde.
Wat mag er zeker niet ontbreken in uw algemene voorwaarden:
- geldigheid van de algemene voorwaarden voor alle transacties
- aanbieding en aanvaarding
- kwaliteiten/kwantiteiten
- bepaalde minimumnormen of hoeveelheden
- leveringstermijnen
- leveringscondities
- transportvoorwaarden en bepalingen met betrekking tot de overgang van het risico
- verpakking
- eigendomsvoorbehoud
- intellectuele eigendomsrechten
- acceptatie en klachten
- garantie en aansprakelijkheid
- betalingsvoorwaarden en -termijnen, inclusief sancties bij niet-betaling
- overmacht
- toepasselijk recht
- geschillenbeding
- …
Wij raden u ook aan uw algemene voorwaarden op te stellen in een taal die begrijpelijk is voor uw klant. Meestal is dat de taal die u gebruikt in de contacten met uw handelspartner.
TIP: De voordelen van algemene voorwaarden zijn aanzienlijk. Duidelijke voorwaarden zorgen voor snelle en duidelijke afspraken. Bovendien zullen uw voorwaarden voor al uw handelsrelaties gelijk lopen. Overweeg om u voor de opmaak van uw algemene voorwaarden te laten bijstaan door een advocaat.
Voor meer informatie zie de website van Flanders Investment and Trade
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: de pro-forma factuur
De pro-forma factuur lijkt zeer sterk op een gewone factuur maar mag er niet mee worden verward. Op een pro-forma factuur moet duidelijk vermeld staan dat het om een pro-forma factuur gaat. Je doet dit door het woord “pro-forma” op het document te vermelden. Daarnaast bevat de pro-forma factuur net als de factuur alle details van de transactie, maar is in tegenstelling tot de factuur geen vraag tot betaling. Bij handelstransacties in nationale context is de pro-forma factuur geen verplicht document. In je internationale transacties kan een (al dan niet gelegaliseerde) pro-forma factuur één van de documenten zijn die door het land van invoer verplicht worden.
Wanneer gebruik je een pro-forma factuur?
- De pro-forma factuur begeleidt zendingen waarbij geen betalingen dienen te gebeuren (bv. Stalen en monsters, tijdelijke uitvoer, kosteloze onderdelen, garantie- en vervangleveringen...). De douane baseert zich in dat geval op de pro-forma factuur om bijvoorbeeld de waarde van de goederen te kennen.
- Een pro-forma factuur die samen met de verkoopsvoorwaarden verstuurd wordt naar de klant heeft als functie het bevestigen van het order.
- Je hebt de pro-forma factuur ook nodig voor de aanvraag van een L/C, een transportverzekering of de aanvraag van diverse vergunningen.
Wij raden je ook aan…
- … na te gaan of het land van import een pro-forma factuur voor je zending verplicht. Kijk dit na in de Access2markets.
- … na te gaan of er voor je zending bepaalde vormvereisten van toepassing zijn voor de pro-forma factuur. Soms moet het document in een bepaalde taal worden opgesteld, is de ondertekening verplicht, of kan een legalisatie worden gevraagd. Kijk dit na in de Access2markets.
- ... onze leerrijke dag vol interactieve workshops te volgen op 24 november: Transport en douane, alles voor je uitgeklaard.
LET OP!
In sommige landen wordt een pro-forma factuur niet aanvaard. Je zending kan dan vastgehouden worden bij de douane. Gezien de bepalingen hierover vaak veranderen en/of afhankelijk zijn van de waarde of de inhoud van de zending, neem je best contact op met je logistieke partner voor een actuele stand van zaken.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: de consulaire factuur
De consulaire factuur is een factuur die gelegaliseerd werd door het consulaat van het land van bestemming in het uitvoerende land. Slechts in een aantal gevallen moet de koper aan de douane een consulaire factuur kunnen voorleggen om de invoerrechten te bepalen. Deze factuur wordt door de verkoper opgemaakt aan de hand van officiële formulieren met bepaalde opgelegde vermeldingen, die je kan verkrijgen op het consulaat van het land van bestemming. Kijk na in Access2Markets of je een consulaire factuur moet voorleggen
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 23/02/2023
Exportdocumenten: het ATR-certificaat bij handel met Turkije
Het ATR-certificaat is een document dat gebruikt wordt in de internationale handel tussen de Europese Unie en Turkije. De Europese Unie heeft met Turkije een douane-unie gesloten, waardoor de meeste goederen zonder invoerrechten in Turkije kunnen worden ingevoerd (en omgekeerd). Dit heeft voornamelijk betrekking op industriële producten (met uitzondering van EGKS-goederen) en verwerkte landbouwproducten vanuit de Europese Unie. Het ATR-certificaat verklaart dat deze goederen in het vrije marktverkeer zijn in de Europese Unie of Turkije. Het kan dus enerzijds gaan om goederen die volledig in de Europese Unie of Turkije geproduceerd zijn, of anderzijds om goederen uit derde landen waarvoor invoerrechten betaald zijn bij invoer in de Europese Unie of Turkije. Door het ATR-certificaat bij je invoeraangifte te voegen, krijg je vrijstelling van invoerrechten. Sinds 2015 is het wel zo dat Turkije in sommige gevallen extra heffingen oplegt, ondanks het gebruik van een ATR certificaat. Raadpleeg hiervoor de Acces2Markets-tool van de Europese Commissie of volg onze interessante dag vol interactieve workshops op 24 november: transport en douane, alles voor je uitgeklaard.
Bij gewone landbouwproducten en EGKS-goederen kan je het ATR-certificaat echter niet gebruiken omdat deze niet onder de douane-unie vallen. Een volledige lijst van de staal- en landbouwproducten waarbij je het ATR-certificaat niet kan gebruiken vind je op de website van de Nederlandse belastingdienst. Voor deze producten kan je enkel van een vrijstelling genieten indien ze van EU-oorsprong (bij uitvoer) of van Turkse oorsprong (bij invoer) zijn. Dit toon je aan met een EUR. 1 of EUR-MED certificaat.
Praktisch
ATR-certificaten zijn te verkrijgen via de Belgische douanekantoren. Op de website van het Enig Kantoor (BUEK) kan je de contactgegevens van de verschillende Belgische douanekantoren raadplegen.
Bij export naar Turkije wordt het ATR-certificaat ingevuld door de exporteur of zijn douane-agent. Het document wordt bij de uitvoer van de goederen geldig gemaakt door de douane. Bij invoer in de Europese Unie is dit certificaat opgesteld door de Turkse leverancier of zijn vertegenwoordiger en voeg je het document toe aan de invoeraangifte
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 25/11/2024
Exportdocumenten: exportvergunning strategische goederen
Voor de export van strategische goederen naar derde landen heb je een exportvergunning nodig. In België zijn de regionale overheden bevoegd voor de afgifte van de exportvergunningen voor strategische goederen. De plaats van de zetel van je bedrijf bepaalt dus waar je de vergunning aanvraagt. De regionale diensten zijn ook het aanspreekpunt voor de controle op alle in-, uit- en doorvoer en overbrenging van strategische goederen. Na gebruik of bij het verstrijken van de termijn moeten alle vergunningen worden terugbezorgd aan de bevoegde diensten.
Praktisch
Voor Vlaanderen is de dienst controle strategische goederen bevoegd voor de afgifte van de exportvergunning strategische goederen. Bovendien verschillen de procedures voor de aanvraag van een exportvergunning voor strategische goederen sterk, afhankelijk van het type strategische goederen. De website van Vlaanderen Internationaal geeft je per productcategorie duidelijke informatie over de aanvraag van de vergunning. Het aanvraagformulier vind je onderaan de webpagina. Voor het Brussels Gewest cel vergunning wend je je tot het Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
LET OP!
Informeer je goed of er voor je goederen een exportvergunning nodig is. Een volledige lijst Dual-use goederen kan je hier terugvinden. Indien de Belgische douane meent dat er bijkomend advies nodig is van de bevoegde overheidsdiensten, kan de uitvoer van je goederen tijdelijk geblokkeerd worden. Je dient dan een vereenvoudigde vergunningsprocedure te doorlopen om na te gaan of je goederen al dan niet aan een vergunning zijn onderworpen
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: het end-usercertificaat
In het kader van de exportvergunning voor strategische goederen zal in bepaalde gevallen een end-usercertificaat gevraagd worden. Het end-usercertificaat of eindgebruikerscertificaat is een document dat gebruikt wordt bij internationale transacties van strategische goederen. In het eindgebruikerscertificaat geeft de ontvanger of eindgebruiker van de goederen aan wat het precieze eindgebruik zal zijn. End-usercertificaten worden gebruikt om een controle of garantie op het effectieve eindgebruik van de betreffende goederen te kunnen bekomen. In het kader van de export van strategische goederen is dit een belangrijk element in de analyse van het aanvraagdossier voor een exportvergunning bij de bevoegde overheden.
Praktisch
Als exporteur heb je het End-usercertificaat nodig voor het verkrijgen van de exportvergunning voor strategische goederen. Het is echter de verantwoordelijkheid van de importeur/koper om het End-usercertificaat op te maken of van de eindgebruiker te verkrijgen in het land van import. Je kan de importeur/koper wel één van de modellen voor het maken van een End-usercertificaat meegeven, die je via deze richtlijn van de Vlaamse regering kan downloaden.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: de prijsofferte
De prijsofferte is samen met de factuur één van de belangrijkste onderdelen van het verkoopproces. In de prijsofferte geeft de verkoper of de exporteur aan wat de voorwaarden zijn waarvoor hij de goederen kan leveren. Het biedt de koper of importeur informatie aan over prijs, betalings-, leverings- en verzendvoorwaarden. Zie ook modelcontracten UNIZO.
Op basis van de informatie in de offerte wordt er door beide partijen onderhandeld en later beslist om al dan niet samen te werken.
Wat mag er zeker niet ontbreken op jouw prijsofferte?
- Adres en contactgegevens van beide partijen
- Datum en geldigheidsduur van de offerte
- Een duidelijke omschrijving van het te leveren product (kwaliteitsaanduiding, type, catalogusnummer, etc.)
- De hoeveelheid, maten, gewichten en verpakkingsmateriaal
- De prijs per eenheid
- De totaalprijs
- De leveringscondities
- De leveringstermijn
- De verzendwijze
- De betalingscondities (betalingstermijn, betalingsmethode,…)
- Het land van oorsprong (indien van belang)
- …
Wij raden je ook aan…
- … in je offerte nauwkeurige afspraken met betrekking tot transport en betaling op te nemen. De kost prijs van financiële en logistieke procedures kan in internationale handel immers hoog oplopen.
- … na te kijken aan welke administratieve vereisten je zending moet voldoen. Doe dit voor het opmaken van je offerte, zo kan je de kostprijs ervan opnemen in je prijsberekening. Sommige documenten of procedures zijn immers niet goedkoop.
- … in je offerte op te nemen in welke munt je betaald wil worden. Eventuele schommelingen in wisselkoersen kunnen een negatief effect hebben op je winstmarges.
- … na te gaan of je informatie en/of materiaal nodig heeft van je afnemer voordat je kan starten met de productie. Zo ja, geef hiervoor dan duidelijke voorwaarden (hoeveelheden, kwaliteit, termijnen) mee in je offerte.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: het freesalescertificaat
Het freesalescertificaat (of exportcertificaat) is een document dat aangeeft dat de goederen vrij verkocht en verdeeld mogen worden in de Europese Unie en dat ze zijn goedgekeurd door de overheden van het land van oorsprong.
- Freesalescertificaten voor levende planten, dieren en voeding vallen onder de bevoegdheid van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).
- Freesalescertificaten voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten vallen onder de bevoegdheid van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).
- Freesalescertificaten voor producten die niet onder controle van het FAGG of FAVV vallen, worden afgeleverd door de Kamer van Koophandel in jouw regio.
Praktisch
Voor freesalescertificaten voor levende planden en voeding wend je je tot het Federaal Agentschap voor Veiligheid van de Voedselketen (FAVV).
Voor freesalescertificaten voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten wend je je tot het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG).
Alle andere freesalescertificaten worden afgeleverd door de Kamer van Koophandel in jouw regio. Hiervoor stel je, als ondernemer, een ondertekende verklaring op, op briefpapier van je onderneming. Die bezorg je samen met de nodige bewijsstukken aan je regionale Kamer van Koophandel. De Kamer van Koophandel gaat na of de juiste bewijsstukken werden aangeleverd en controleert of de producten niet voorkomen op de lijst van ‘verboden toestellen’. Het afleveren van een freesalescertificaat duurt één werkdag.
Een freesalescertificaat laten viseren kan via Digichambers of via het exportloket van je lokale Kamer van Koophandel.
Je vindt de contactgegevens en openingsuren van de Kamer van Koophandel in jouw regio op de website van de Federatie van Belgische Kamers van Koophandel
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: de paklijst
De paklijst of pakbon is een document dat een aanvulling is op de factuur. De paklijst geeft gedetailleerd de inhoud van je zending weer. De paklijst geeft je afnemer de mogelijkheid de goederen te controleren, wat vooral nuttig is als deze over meerdere verpakkingseenheden zijn verdeeld. Maar de paklijst wordt ook vaak gevraagd om douane-technische redenen, zoals voor in- en uitvoeraangiftes.
Wat mag er zeker niet ontbreken op je paklijst?
- De naam van de leverancier
- De naam van de afnemer
- Een verwijzing naar de factuur
- Per verpakkingseenheid de exacte specificatie van:
- de inhoud
- het bruto- en nettogewicht
- de afmetingen, merken en nummering van de colli's
- de totalen van afmetingen en gewichten
Het is niet altijd noodzakelijk een aparte paklijst bij te voegen. Soms is de omschrijving op de factuur voldoende. In bepaalde landen wordt een gedetailleerde paklijst wel geëist door de douane. Ja kan steeds terecht op Access2Markets om te checken of een paklijst noodzakelijk is. Ook het vooraf doorsturen van een pro-forma factuur kan de importeur helpen te verzekeren dat hij over alle noodzakelijke informatie beschikt om een vlotte inklaring mogelijk te maken
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: letter of credit (L/C) of documentair krediet
De letter of credit of het documentair krediet is een betalingstechniek die gebruikt wordt wanneer de risico’s op niet-betaling groot zijn en/of er sprake is van weinig onderling vertrouwen tussen importeur en exporteur. De importeur wil een betaling uitstellen tot hij zekerheid heeft dat hij de goederen ook effectief zal ontvangen, terwijl de exporteur zo snel mogelijk betaald wil worden voor de verzonden goederen.
Het documentair krediet is, zoals de naam het zegt, een betalingstechniek die gebaseerd is op onderliggende documenten. De importeur en exporteur spreken (eventueel in samenspraak met hun respectievelijke bank) tijdens de onderhandelingen af welke documenten in het documentair krediet moeten worden opgenomen. Transportdocumenten zijn een standaard onderdeel bij de levering van goederen, gezien deze aan de importeur de zekerheid geven dat de goederen werden verzonden. De importeur vraagt het documentair krediet aan bij zijn bank. De bank van de importeur stuurt het documentair krediet naar de bank van de exporteur, die het aan de exporteur bezorgt.
Op het ogenblik dat de goederen worden verzonden, bezorgt de exporteur deze documenten aan zijn bank. Deze controleert de documenten op conformiteit met de voorwaarden van het documentair krediet. Als de documenten conform zijn, geeft de bank ze door aan de bank van de importeur, die een controle van de documenten doorvoert. Als de documenten conform zijn aan de voorwaarden van het documentair krediet, dan is de bank van de importeur (ook wel de krediet openende bank genoemd) verplicht te betalen.
Na de betaling bezorgt de bank van de importeur de documenten aan de importeur. De importeur heeft deze documenten immers nodig om te kunnen beschikken over de goederen.
In tegenstelling tot een documentair incasso neemt de bank bij een documentair krediet dus de plaats van de importeur in met betrekking tot de betaling. De bank speelt dan ook een veel actievere rol bij het documentair krediet, ze is echt een derde partij die betrokken is bij de financiële transactie. De bank biedt namelijk een betalingsgarantie in geval dat de verkoper de juiste documenten voorlegt.
Het documentaire krediet heeft verschillende vormen. Je kan voor bepaalde onderdelen het documentair krediet zelf vorm geven. Bespreek zeker de mogelijkheden met je bank!
Praktisch
De importeur vraagt (na onderling overleg over de modaliteiten) het documentair krediet aan bij zijn bank. De kostprijs van het documentair krediet omvat enerzijds vaste kosten voor de opening van het krediet, het nazicht van de documenten en eventuele veranderingen en anderzijds een percentage afhankelijk van de risico’s en kostprijs van het krediet zelf. Je doet best navraag bij je bank voor bedragen en toegepaste percentages voor je specifieke situaties.
TIP
Aarzel niet raad te vragen aan je bank om te bepalen welke modaliteiten voor het documentair krediet je best onderhandelt met je tegenpartij. Je kan de modaliteiten van het documentair krediet immers (in onderling overleg met je handelspartner) zelf bepalen. Wens je bijvoorbeeld extra zekerheid over de kwaliteit van de verscheepte goederen? Voeg dan een preshipment certificaat toe aan de lijst van documenten
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: het internationaal contract
Een contract, koop- of verkoopovereenkomst is een overeenkomst waarbij een partij zich ertoe verbindt om tegen betaling goederen of diensten te leveren aan een andere partij. Het is als het ware een checklist van de reeds gemaakte onderhandelingen tussen de verschillende partijen. Een geschreven contract is niet wettelijk verplicht, maar in een commerciële transactie doen de partijen er goed aan om de vooraf gemaakte afspraken vast te leggen op papier. Op een contract kan je altijd terugvallen. Het is dan ook het referentiedocument bij uitstek in geval van geschillen.
Wat mag er zeker niet ontbreken in een internationaal contract?
- de verschillende partijen, inclusief de rol (exporteur, importeur, tussenpersoon, …) en de identiteit van de verschillende partijen.
- het voorwerp van het contract, met gedetailleerde opgave van onder meer de aard van de goederen, de te leveren hoeveelheden, eenheidsprijzen, documentatie, verpakkingswijze, wijze van verzending, leveringsdatum, etc.
- het contractbedrag, en de basis waarop de prijzen berekend zijn (bv. inclusief of exclusief transport, etc.).
- een prijsherzieningsclausule, die de voorwaarden specificeert waaronder de prijs mag herzien worden (vb. ten gevolge van koersfluctuaties, ... ). Meer info vind je hier.
- de betalingsvoorwaarden, met duidelijke afspraken over termijnen, eventuele interesten, de toegepaste betalingstechniek (bv. open account of documentair krediet).
- de eigendomsoverdracht, inclusief de bepaling van het juiste ogenblik van eigendomsoverdracht en de afspraken die gemaakt werden in verband met het transportrisico.
- de uitvoeringstermijnen, met een gedetailleerd tijdschema en referentiedata voor cruciale momenten (bv. de eerste levering, het ogenblik van montage, etc.).
- de montage, en duidelijke afspraken over de verplichtingen van elke partij, de duur, het personeel dat ter beschikking moet worden gesteld, etc.
- de oplevering, inclusief limietdata voor voorlopige en definitieve oplevering, en afspraken indien er geen opleveringsakkoord bereikt wordt.
- de garanties, inclusief de omvang, de duur, de modaliteiten, etc.
- een regeling met betrekking tot (de beperking van) je aansprakelijkheid.
- de verzekering, inclusief specificaties over het type verzekering en de verzekeringnemer.
- de geldigheidsduur van het contract, met name het ogenblik van inwerkingtreding en de einddatum van het contract, inclusief de voorwaarden waaraan moet voldaan worden voor het contract in werking treedt (bv. betaling voorschot) en eindigt (bv. Definitieve oplevering).
- de ontbindende voorwaarden, bv. overschrijding geldigheidsduur, overmacht, etc.
- het toepasselijk recht, waarbij er kan worden uitgeweken naar derde landen (bv. Zwitserland of Singapore worden vaak gebruikt in de internationale context vanwege hun goede werking en neutrale karakter voor de betrokken partijen).
- jurisdictie en arbitrage, met een keuze over de bevoegde instantie om geschillen te beslechten.
- eventuele sancties, bij bv. laattijdige betaling of het niet nakomen van verplichtingen door één van de partijen.
- onderhoud en dienst na verkoop, waarbij eventueel ook gebruik gemaakt kan worden van een afzonderlijk onderhoudscontract.
Voor de meest voorkomende internationale contracten heeft de Internationale Kamer van Koophandel modelcontracten opgesteld, die je tegen betaling kan gebruiken. Deze zijn onder meer het ICC Model International Sale Contract (internationaal verkoopcontract), het ICC Model Commercial Agency Contract (agentuurcontract), en het ICC Model Distributorship Contract (importeur-/distributiecontract). De modelcontracten zijn te vinden in de ICC webshop.
Wij raden je ook aan…
- … een bewuste keuze te maken voor het toepasselijke recht op je contract. In geval van een geschil heeft de keuze van het toepasselijk recht een grote impact. Afhankelijk van het land zijn er namelijk grote verschillen in de rechtstelsels. Bovendien lopen rechtskosten in het buitenland door eventuele vertalingen en reiskosten zeer snel op.
- … in je contract je algemene voorwaarden op te nemen of ernaar te verwijzen. Je kan ze ook als bijlage aan het contract vasthechten.
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: certificaat van oorsprong
Het certificaat van oorsprong is een document dat de niet-preferentiële oorsprong van een product aangeeft. Het bewijst in welk land een bepaald product gemaakt is. Op basis van het certificaat van oorsprong beslist het land van invoer of een product wel of niet mag worden ingevoerd en hoe hoog de invoerrechten zullen zijn in landen waarmee geen preferentieel akkoord (vrijhandelsakkoord) is gesloten.
In sommige gevallen zijn er om politieke redenen embargo’s van kracht die bepalen dat een product met een bepaalde oorsprong niet mag worden ingevoerd.
Ook handelspolitieke redenen kunnen de oorzaak zijn dat voor de invoer van bepaalde producten een certificaat van oorsprong wordt gevraagd. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de toepassing van antidumpingmaatregelen. Ook bepaalt het land van import op basis van het certificaat van oorsprong of het gunstige MFN-importtarief (Most Favoured Nations) van toepassing is. Dit tarief is meestal lager dan het normale importtarief.
Praktisch
Certificaten van oorsprong worden voor het merendeel van alle producten door de Kamers van Koophandel uitgegeven. Zij zijn daarvoor gemachtigd door de FOD Economie. Je kan een certificaat van oorsprong zowel digitaal als op papier aanvragen. Het voordeel van de digitale procedure is dat je de fysieke verplaatsing naar de Kamer van Koophandel in jouw regio niet hoeft te maken. Daarnaast is het digitaal invullen van het aanvraagformulier gemakkelijker door het gebruik van templates.
Fysieke aanvraag
Voor de fysieke aanvraag van een certificaat van oorsprong kan je terecht bij je lokale kamer van koophandel. Na betaling van 18,02 euro ontvang je meteen het certificaat van oorsprong. Een duplicaat kost 1,97 euro.
Je vindt de contactgegevens en openingsuren van de Kamer van Koophandel in jouw regio op de website van de Federatie van Belgische Kamers van Koophandel.
Procedures verschillen sterk naar gelang het type product, zowel in aanvraagprocedure, aan te leveren informatie, als in prijs.
Digitale aanvraag
Je kan je certificaat van oorsprong ook aanvragen via de digitale toepassing Digichambers. Na registratie van je bedrijf op de website kan je je certificaten aanvragen vanop je bureau en zonder je te hoeven verplaatsen. Bovendien laat de toepassing ook toe je ERP systeem te integreren, waardoor je minder gegevens manueel moet invoeren. Wanneer een product geproduceerd werd in verschillende landen, ligt het minder voor de hand om de oorsprong ervan te bepalen. Voor deze situatie werden ‘oorsprongsregels’ opgesteld, die het land van oorsprong van je product bepalen. Oorsprongsregels geven de nationaliteit van een goed aan. Hiermee wordt bedoeld: het land waar het goed in hoofdzaak werd gefabriceerd of geproduceerd. Ze bepalen aan welke voorwaarden een product moet voldoen opdat het de nationaliteit van dat land krijgt. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen niet-preferentiële en preferentiële oorsprong. Op de website van de FOD Economie vind je een interessante publicatie over ‘De rol van de oorsprongsregels in de internationale handel’.
'REX in kader van preferentiële oorsprong'
Het is ook mogelijk om als exporteur zelf je oorsprong te verklaren aan de hand van zelfcertificering (REX). REX (Registered Exporter System) of het “systeem van geregistreerde uitvoerders” is het systeem van zelfcertificering van preferentiële oorsprong van de Europese Unie. Het REX-systeem werd initieel opgestart in het preferentiële handelsverkeer met het SAP Van de Unie (zogenaamde ontwikkelingslanden), maar werd ondertussen ook uitgebreid naar andere unilaterale en bilaterale (vrijhandels-) overeenkomsten. De bekendste hiervan zijn Canada (sinds 21/09/2017), Japan (sinds 01/02/2019), Ivoorkust (sinds de aanpassing op 02/12/2019), & het Verenigd Koninkrijk (sinds 01/01/2021). De certificering van preferentiële oorsprong wordt overgeheveld van de douaneautoriteiten naar de economische operatoren. Hierdoor zullen de bewijzen EUR.1 en FORM.A die gewoonlijk door de autoriteiten worden afgegeven, vervangen worden door oorsprongsattesten en -verklaringen die opgesteld worden door uitvoerders die geregistreerd zijn in de database REX van de Europese Commissie. Voor die operatoren betekent dat een grotere autonomie, maar ook een grotere verantwoordelijkheid. Bekijk de uitgebreide lijst van landen die REX toepassen op REX – Registered Exporter system | Taxation and Customs Union (europa.eu).
LET OP!
De verantwoordelijkheid bij zelf-certificatie ligt bij jou als exporteur. Ben je niet zeker over de origine van je goederen, dan doe je er goed aan contact op te nemen met de specialisten van de FOD Economie via origine.oorsprong@economie.fgov.be
TIP
Wist je dat er "Handelsovereenkomsten" bestaan tussen EU en bepaalde niet-EU landen? Check deze zeker na want je kunt hiermee geld besparen op je internationale verzendingen zoals bijvoorbeeld vrijstelling van de invoerrechten. Surf naar de FedEx website voor details
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
Exportdocumenten: het documentair incasso
Internationale transacties houden vaak een lange transporttijd in, een periode die onzekerheid inhoudt voor beide partijen. De exporteur vreest niet betaald te worden na het afleveren of verschepen van de goederen, terwijl de importeur liever niet betaalt voor goederen die nog niet ontvangen zijn. Een documentair incasso is een betalingstechniek om meer zekerheid in te bouwen bij een (internationale transactie. Het documentair incasso verloopt via een bank. Beide partijen spreken vooraf af welke handels- en transportdocumenten (factuur, B/L,...) de exporteur via zijn bank zal aanbieden.
De bank van de exporteur bezorgt deze documenten vervolgens aan de bank van de importeur. Ze geeft daarbij instructies waaraan de bank van de importeur moet voldoen, voordat deze de documenten aan de importeur mag bezorgen. Deze instructies houden de betalingsopdracht in.
Het documentair incasso wordt opgestart door de exporteur. Het tijdstip waarop de importeur over zijn goederen kan beschikken is afhankelijk van het soort van het documentair incasso.
Er zijn verschillende soorten van documentair incasso:
- ‘Documents against payment’(D/P): de handelsdocumenten worden pas aan de importeur afgegeven bij het betalen van de goederen. Zolang dit niet het geval is mag de bank de documenten niet overhandigen aan de koper.
- ‘Documents against acceptance’ (D/A): door acceptatie van de wissel kan de importeur over de documenten beschikken. Dit geeft hem uitstel van betaling tot de vervaldatum van de wissel en dus de mogelijkheid om de goederen door te verkopen voordat hij ze zelf moet betalen. Het voordeel hiervan is dat hij de goederen dus niet moet voorfinancieren.
TIP
Deze betalingsmethode gebruikt men vooral wanneer er een minimum aan vertrouwen is tussen koper en verkoper en wanneer beide landen in een positieve economische en politieke situatie vertoeven. Bij afwezigheid van deze vertrouwensrelatie is het aangewezen om de letter of credit (L/C) of documentair krediet te gebruiken.
Voor zowel het documentair incasso als voor het documentair krediet zijn 'Uniforme Regelen' vastgelegd door de Internationale Kamer van Koophandel in Parijs. Deze ‘Uniforme Regelen’ scheppen een kader waarbinnen de partijen, betrokken bij de respectievelijke documentaire betalingstechnieken, moeten handelen en bieden op die manier zekerheid aan de importeurs en exporteurs die ermee werken.
Exclusief Meer informatie over exportdocumenten kan je terugvinden in ons handig e-book "Snel op weg naar het juiste exportdocument". |
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024
STAP 1 bij exporteren: de goederencode bepalen van je product.
DE GOEDERENCODE, BASIS VAN ALLE INTERNATIONALE HANDEL
Welke documenten je nodig hebt voor je zending is sterk afhankelijk van het type goederen. Daarom bepaal je eerst de goederencode waaronder je goederen vallen. Op basis van deze code kan je nagaan welke administratieve vereisten het land van bestemming stelt. Het is immers het land van invoer dat bepaalt welke documenten noodzakelijk zijn bij de invoer van de goederen.
Hoe is een goederencode opgebouwd?
De douane werkt voor alle in- en uitvoeraangiftes wereldwijd met ‘goederencodes’ voor de classificatie van de goederen. Deze codes worden al naargelang het gebruikte classificatiesysteem HS-code, GN-code of TARIC-code genoemd. De eerste zes cijfers van alle codes stemmen overeen. Pas vanaf het zevende cijfer kunnen de getallen verschillen. Vanwaar dit onderscheid? Dit is het gevolg van de verschillende systemen:
- Wereldwijd: het ‘Geharmoniseerde Systeem’. Het systeem dat wereldwijd wordt gebruikt heet vol uit Harmonized Commodity Description and Coding System maar wordt afgekort ook wel Harmonized System (HS) genoemd. In het Nederlands spreekt men van het Geharmoniseerde systeem. Het Harmonized System is een internationaal gestandaardiseerd systeem waarin alle verhandelbare producten geclassificeerd worden met een code van zes cijfers. Het systeem werd ontwikkeld en wordt beheerd door de Wereld Douane Organisatie, een onafhankelijke intergouvernementele organisatie met 180 leden. Omdat bijvoorbeeld ook het Europese Systeem verder bouwt op het Geharmoniseerde Systeem, wordt het vandaag in meer dan 90% van alle wereldhandel gebruikt.
- Europees: de ‘Gecombineerde Nomenclatuur’. De Europese Unie werkt met de Combined Nomenclature (CN) of de Gecombineerde Nomenclatuur (GN). De Gecombineerde Nomenclatuur is gebaseerd op het wereldwijde Harmonized System van de Wereld Douane Organisatie, waarvan het de eerste zes cijfers overneemt. De Gecombineerde Nomenclatuur is echter uitgebreider. Deze twee extra cijfers zijn voor het nauwkeuriger vastleggen van de invoerrechten en voor statistische doeleinden op Europees niveau.
- Europees: ‘TARIC’. De Europese Unie gebruikt voor alle invoeraangiftes de TARIC-code, die gebaseerd is op de Gecombineerde Nomenclatuur. TARIC staat voor Tarif Intégré Communautaire en voegt nogmaals twee cijfers toe aan de goederencode. In de handel met derde landen gebruikt Europa de 10-delige TARIC-code voor douane en statistische aangiften. Deze 2 extra cijfers (ten opzichte van de Gecombineerde Nomenclatuur) werden toegevoegd om bepaalde maatregelen in te stellen zoals schorsingen, tariefcontingenten, niet tarifaire maatregelen,… Men spreekt daarom ook wel van het gebruikstarief. Noot: in sommige uitzonderlijke gevallen worden nog extra aanvullingen toegevoegd en wordt de goederencode door twee aanvullende codes uitgebreid tot 18 cijfers.
- Belgisch: de nationale aanvulling op ‘TARIC’. Om maatregelen op nationaal niveau op te nemen wordt het systeem in sommige gevallen nog verder uitgebreid. Elke lidstaat van de Europese Unie heeft de bevoegdheid een vierdelige nationale code toe te voegen aan de TARIC-code. De nationale code omvat, zoals de naam al aangeeft, nationale maatregelen.
Waarvoor staan de cijfers in een goederencode?
In het Geharmoniseerde Systeem worden je goederen op een gestructureerde manier onderverdeeld. De goederencode is hierbij een instrument dat de weg wijst naar alle maatregelen bij de in- en uitvoer van goederen.
Het Geharmoniseerde Systeem is gestructureerd in 21 afdelingen die elk een bepaalde groep goederen omvatten. De meeste afdelingen bestaan uit verschillende hoofdstukken (zie verder). Zo omvat Afdeling I bijvoorbeeld ‘Levende dieren en producten van het dierenrijk’ en afdeling II ‘Producten van het plantenrijk.’ De laatste afdeling XXI omvat ‘Kunstvoorwerpen, voorwerpen voor verzamelingen en antiquiteiten.’ Nieuwsgierig naar de andere afdelingen? Een overzicht van alle afdelingen vind je op de startpagina van de Gecombineerde Nomenclatuur van TARBEL.
Indien je klikt op de afdelingen krijg je een verdere onderverdeling in hoofdstukken.
Elke afdeling omvat een aantal hoofdstukken, die doorlopend zijn genummerd, ongeacht de afdeling waaronder ze vallen. Er zijn 99 hoofdstukken. Te veel om hier op te sommen, maar wij geven je graag een paar voorbeelden:
- Hoofdstuk 1 – 5 (Afdeling I van het HS) omvat ‘Levende dieren en producten van het dierenrijk’.
- Hoofdstuk 6 – 14 (Afdeling II van het HS) omvat ‘Producten van het plantenrijk’.
- Hoofdstuk 15 – 27 (Afdelingen III, IV en V van het HS) omvat ‘Vetten en oliën (dierlijke en plantaardige) en dissociatieproducten daarvan; bewerkt spijsvet; was van dierlijke of van plantaardige oorsprong’’.
- ….
- Hoofdstuk 98 omvat ‘Complete fabrieksinstallaties.’
- Hoofdstuk 99 sluit het rijtje af met een aantal bijzondere codes van de gecombineerde nomenclatuur.
Verder worden de goederen onderverdeeld in posten. De posten hebben een code van 4 cijfers en volgen de evolutie van grondstof naar eindproduct. Zo zijn basisproducten en ruwe materialen over het algemeen ingedeeld in de eerste posten van het hoofdstuk. De verdere posten omvatten meer gesofisticeerde artikelen en werken.
Een voorbeeld:
- 18.01 Cacaobonen, ook indien gebroken, al dan niet gebrand (= grondstof)
- 18.02 Cacaodoppen, cacaoschillen, cacaovliezen en andere afvallen van cacao (= afval)
- 18.03 Cacaopasta, ook indien ontvet (= halffabrikaat)
- 18.04 Cacaoboter, cacaovet en cacao-olie (= halffabrikaat)
- 18.05 Cacaopoeder, zonder toegevoegde suiker of andere zoetstoffen (= eindproduct)
- 18.06 Chocolade en andere bereidingen voor menselijke consumptie die cacao bevatten (= eindproduct)
Wanneer wordt welke code nu gebruikt?
Je kent nu de opbouw van de eerste cijfers van een goederencode. Maar wanneer wordt nu welke code gebruikt?
Wereldwijd: de HS-code (zes cijfers)
De onderverdeling van alle goederen in hoofdstukken en posten leidt tot een code van vier cijfers. Je weet ondertussen dat de eerste twee cijfers het hoofdstuk aanduiden en de laatste twee cijfers de post binnen het hoofdstuk aangeven. Deze posten zijn (meestal) nog onderverdeeld met twee verdere cijfers. Deze onderverdeling leidt tot een code van zes cijfers. Deze code volgt het ‘Harmonized System’, dat wordt gebruikt in de wereldhandel, en wordt dus ook HS-code genoemd. Europees: de GN-code (8 cijfers).
Binnen Europa wordt er aan de hand van een zevende en achtste cijfer een verdere opdeling gemaakt. Dit systeem met acht cijfers vormt de Gecombineerde Nomenclatuur (GN). De extra cijfers worden gebruikt om de invoerrechten bij invoer nauwkeuriger vast te leggen en/of voor statistiekdoeleinden.
LET OP! Onthoud dat de HS-code en de TARIC-code enkel overeenkomen wat betreft de eerste zes cijfers. Als importeur ben je echter wel de eindverantwoordelijke voor het gebruik van de juiste TARIC-code voor jouw goederen. Controleer daarom met zorg ook de laatste cijfers op je aangifte! |
Europees: de TARIC-code (10 cijfers)
Het geïntegreerde tarief van de Europese Unie wordt vervolgens aangeduid met het negende en het tiende cijfer en vervolledigt zo de TARIC-code. Aan de hand van deze TARIC-code kan je het Gebruikstarief op- zoeken. Op basis van deze goederencode kan je alle maatregelen bij de in- en uitvoer van je goederen opzoeken, zowel de fiscale als de niet-fiscale. Fiscale maatregelen zijn onder meer invoerrechten. Niet-fiscale maatregelen zijn maatregelen betreffende veiligheid, gezondheid, economie, milieu en landbouw.
In uitzonderlijke gevallen: een TARIC-code van tien cijfers en meer…
Voor bepaalde goederen zijn nog meer maatregelen van toepassing. In deze eerder uitzonderlijke gevallen kunnen nog eens twee aanvullende codes toegevoegd worden aan de TARIC-code. Deze aanvullende codes bestaan dan elk uit vier cijfers of uit een letter en drie cijfers. Deze aanvullende codes worden onder meer gebruikt voor goederen die onderworpen zijn aan antidumpingrechten. Indien antidumpingrechten bijvoorbeeld leveranciers gebonden zijn, kan de leverancier geïdentificeerd worden met de aanvullende codes.
In uitzonderlijke gevallen: de nationale code vult de TARIC-code nog verder aan…
In bepaalde gevallen is ook een aanvullende nationale code mogelijk. Deze bepaalt nationale maatregelen en belastingen, zoals bijvoorbeeld accijnzen en btw. Voor je invoer naar België zijn deze maatregelen op Belgisch niveau van kracht. Zo bepaalt een nationale maatregel bijvoorbeeld dat je bij de invoer van wandelstokken voor slechtzienden in België, slechts 6% btw i.p.v. 21% betaalt. Bij invoer van dergelijke goederen dient de aanvullende nationale code 1000 op de aangifte te worden vermeld.
Enkele wettelijke indelingsregels van je goederen
Om een uniforme toepassing van de indeling van goederen in de ‘Gecombineerde Nomenclatuur’ te verzekeren zijn er wettelijke indelingsregels van kracht.
Daarnaast zijn per hoofdstuk aanvullende aantekeningen opgesteld die wettelijk bepalend zijn. We geven je bij wijze van illustratie een aantal sprekende voorbeelden mee.
- Het ‘wezenlijke karakter’ van een product is bepalend voor de post.
- Etuis, foedralen en koffers die speciaal gevormd of ingericht zijn voor het opbergen van een bepaald artikel (of van een stel of assortiment van artikelen), die geschikt zijn voor herhaald gebruik en die aangeboden worden met de artikelen waarvoor ze bestemd zijn, worden ingedeeld onder dezelfde post als die artikelen.
-
De post met de meest specifieke omschrijving heeft voorrang op posten met een meer algemene strekking.
-
Per hoofdstuk zijn er inleidende ‘aantekeningen’ geschreven. Deze geven meer gedetailleerde instructies over de indelingsregels van het hoofdstuk. Deze aantekeningen zijn wettelijk bepalen.
-
Indien indeling aan de hand van andere wettelijke bepalingen niet mogelijk is en er verschillende posten in aanmerking komen, dan wordt de post toegepast die in volgorde van nummering het laatst is geplaatst.TARBEL, de website van de Belgische Douane en Accijnzen of op de website van de Europese Unie. Je kan beide sites raadplegen. Enkel indien je wenst na te gaan of je producten ook vallen onder een nationale aanvulling op de TARIC-code kijk je best op TARBEL. Je kunt ook de online tool International Shipping Assist op de website van FedEx raadplegen. Vul de gegevens in van je goederen en ontvang je geharmoniseerde systeemcode (HS) met behulp van deze intuïtieve oplossing.
Optie 1: Opzoeking op de website van de Belgische overheid: TARBEL
- Je klikt op Tariefconsultatie en vervolgens Tariefbrowser.
-
Je klikt op Bladeren door de Nomenclatuur.
-
Je krijgt nu een scherm waarop alle afdelingen van de Nomenclatuur staan vermeld.
Je hebt nu twee mogelijkheden:
- Elke afdeling bestaat uit een aantal hoofdstukken met betrekking tot gelijkaardige producten, bv. Afdeling I – (Hoofdstukken 01 …05) – Levende dieren en producten van het plantenrijk. Je werkt via de lijst van hoofdstukken en klikt op het mapje voor het hoofdstuk van jouw keuze om stap voor stap verder te browsen.
-
Je werkt via de zoekmodule en geeft de omschrijving van jouw goederen in het vakje ‘tekst’. Dan klik je op ZOEKEN.
Om je zoektocht eenvoudiger te maken geven wij je enkele handige tips:
-
Probeer voor de omschrijving van je goederen zeker ook het meervoud. Vaak levert dit meer resultaat op. Schrijf bijvoorbeeld ‘alarmtoestellen’ in plaats van ‘alarmtoestel’.
-
Indien je zoekt met een term die onderdeel kan zijn van een andere term, krijg je bij de resultaten meerdere resultaten te zien. Je zal dan zelf nog verder moeten kijken welke code van toepassing kan zijn. Je zoekt bijvoorbeeld met de term ‘brood’, dan geeft de resultatenlijst ook termen weer die het woord ‘brood’ bevatten, zoals bv. broodmachine.
-
Het is mogelijk dat de goederen in de Nomenclatuur niet altijd omschreven worden met de benaming die je commercieel gebruikt. Zo zal je met de term ‘vrachtwagen’ geen zoekresultaten krijgen omdat een vrachtwagen in de nomenclatuur wordt omschreven als ‘automobiel voor goederenvervoer’.
Optie 2: Opzoeking op de website van de Europese Unie
- Je zorgt dat het tabblad ‘Maatregelen’ actief is door op deze tab te klikken.
-
Je klikt op de woorden [Nomenclatuur bladeren] rechts boven het linkse witte vakje. Je krijgt nu onder het blauwe vak de verschillende afdelingen.
-
Je klikt op de afdeling van je keuze om stap per stap verder te browsen.
WAAROM DE JUISTE GOEDERENCODE ZO BELANGRIJK IS…
Het kan gebeuren, bewust of onbewust, dat je goederen onder een code ingedeeld worden waarvoor er lagere invoerrechten verschuldigd zijn. Maar let hiermee op! Bij gebruik van een foutieve code kan de douane tot drie jaar na datum en met terugwerkende kracht achterstallige invoerrechten opvragen. Indien je jouw goederen in grote hoeveelheden importeert, kunnen de bedragen snel hoog oplopen.
Een voorbeeld uit de praktijk
Een bedrijf importeert tweewielige kinderfietsen uit China. De waarde van de zending bedraagt 100.000 euro. Het bedrijf geeft aan de expediteur de opdracht om de zending aan te geven onder TARIC-code 9503001000, als zijnde speelgoed. Deze post is vrij van rechten bij invoer. De te betalen rechten bij invoer bedragen 0 euro. Het bedrijf berekent zijn verkoopprijs op basis van deze kosten.
Enige tijd later stelt de verificateur der Douane en Accijnzen vast dat deze kinderfietsen moeten ingedeeld worden onder post 8712003090. Hij baseert zich hier- voor op aantekening 1,o) op hoofdstuk 95 van het douanetarief dat tweewielige kinderfietsen inderdaad uitsluit van hoofdstuk 95.
Bijgevolg waren er 14% rechten bij invoer en 48,5% antidumpingrechten verschuldigd op het moment van de invoer van de kinderfietsen. Concreet betekent dit dat de douane 14.000 euro rechten bij invoer en 48.500 euro antidumpingrechten zal navorderen. Bovenop het totale bedrag van 62.500 euro, is de foutieve aangifte een fiscale overtreding waardoor er ook een boete zal worden opgelegd.
JE RAAKT ER NIET WIJS UIT OF WILT GRAAG ZEKERHEID? VRAAG EEN BTI AAN…
Veel ondernemers wagen zich niet aan het vaststellen van de juiste code van meer complexe producten. Ge zien het risico op een foutieve code groot kan zijn, is dit vaak een verstandige houding. Voor de indeling van complexere producten is een gedegen kennis van zo wel indelingsregels, product, technische specificaties en het gebruik van het product noodzakelijk. Aarzel daarom niet om je te laten bijstaan door specialisten bij het bepalen van de goederencode in geval van meer complexe producten. Je expediteur, je transportbedrijf of de douane kan je mee op weg helpen. Je kan ook een beroep doen op UNIZO Internationaal via de UNIZO Ondernemerslijn (02 21 22 678).
Indien je absolute zekerheid wenst is er nog een andere optie. Je kan een BTI (Bindende Tarief Inlichting) aanvragen, die geldig is binnen de Europese Unie. De douane bepaalt op jouw vraag en op basis van de informatie die je aanlevert onder welke code de goederen moeten worden ingedeeld. Let wel, zoals de naam het al zegt, de BTI is bindend. Met andere woorden, als het resultaat van je vraag een tariefcode is, waarvoor hogere invoerrechten zijn vastgelegd, zal het product steeds met die code moeten worden ingevoerd. Indien je een BTI aanvraagt, kan je dus best uitzoeken in welke code de goederen volgens jou moeten worden ingedeeld en je argumenten en motivatie meegeven.
Afgegeven BTI’s blijven over het algemeen 6 jaar geldig en dit tot het einde van de geldigheidsduur van de BTI. Sinds 1 oktober 2019 zijn alle BTI-gerelateerde processen elektronisch en moeten marktdeelnemers alle nieuwe toepassingen elektronisch invoeren. Zie 'Apply for a BTI decision' voor meer informatie. De Cel BTI streeft ernaar om alle BTI aanvragen binnen een termijn van 120 dagen (volgend op de datum van de ontvangstmelding van de aanvraag) te verwerken. Indien deze termijn niet kan worden nageleefd, brengen zij jou, de aanvrager, hiervan op de hoogte.
Op de website van de FOD Financiën vind je meer informatie over de BTI.
TIP Alle BTI’s, die binnen Europa werden uitgegeven, zijn te raadplegen in een databank van de Europese Commissie. Neem er zeker een kijkje! Voor veel producten bestaat er immers al een BTI. |
Exclusief Meer informatie over exportdocumenten kan je terugvinden in ons handig e-book "Snel op weg naar het juiste exportdocument". |
Beluister de podcast |
---|
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 07/08/2024
STAP 2 bij exporteren: zoek op welke documenten vereist zijn voor je exporttransactie.
In stap 1 heb je jouw goederencode bepaald. Je wilt nu graag weten welke documenten je nodig hebt voor jouw specifieke zending. Om dit uit te zoeken heb je een paar opties:
Optie 1: Opzoeking Access2Markets
Access2Markets ondersteunt je bij het opzoeken van formaliteiten voor de export vanuit de Europese Unie naar zo goed als alle derde landen.
Je gaat als volgt te werk:
- Surf naar Access2Markets.
- Vul de goederencode, de oorsprong en de bestemming van je product in.
- Klik op ‘Search.’
- Het volgende scherm geeft je de resultaten
- Om je product te selecteren kan je browsen door de ‘List of goods’. Vertakkingen worden gemarkeerd wanneer overeenkomsten in hun hiërarchie zijn opgenomen. Wanneer overeenkomsten worden gevonden, kan je je product identificeren in de lijst met zoekresultaten (‘Search result list’).
De resultaten hebben betrekking op:
- Informatie specifiek voor het land van bestemming (‘country to’)
- Country Overview’ geeft je algemene informatie met betrekking tot het land van bestemming en is voor het opzoeken van de nodige documenten verder niet van toepassing.
- Informatie specifiek voor het product en het land van bestemming (‘country to’)
- nomenclatuurboom, reguliere en preferentiële tarieven, mogelijke handelsbeschermingsmaatregelen, tariefnota's, belastingen en aanvullende rechten zoals btw, accijnzen, heffingen of vergoedingen, procedures en formaliteiten, handelsbelemmeringen en handelsstroomstatistieken
- Informatie specifiek voor een handelsovereenkomst / handelsovereenkomst
- Mutually recognised geographical indications (GIs)
- Informatie specifiek voor het product in het kader van een handelsovereenkomst / handelsovereenkomst
- Schema van tariefontmanteling over hoe de tarieven in de loop van de tijd zullen dalen, oorsprongsregels (inclusief ‘self-assessment tools’ in sommige gevallen)
Zijn er bepaalde vormvereisten voor je documenten?
In sommige gevallen moeten je documenten aan bepaalde vormvereisten voldoen. Bepaalde landen eisen dat een document in een bepaalde taal wordt opgesteld, verplichten de ondertekening ervan of vragen een legalisering.
In Access2Markets kan je opzoeken of dit voor je zending het geval is.
Je gaat als volgt te werk:
- Volg de stappen van het stappenplan zoals hierboven besproken.
- Je krijgt nu het resultaat van je opzoeking.
- Klik op ‘Select product’.
- Selecteer ‘Import requirements’ en vervolgens ‘Specific’.
- Kijk na aan welke vormvereisten je pro-forma factuur moet voldoen.
Indien je handelspartner je toch verzoekt het document bij je zending te voegen, kan je hem vragen of hij specifieke verwachtingen heeft naar inhoud en vorm.
Optie 2: Opzoeking in het ‘Export-Nachschlagewerk’
Een waardig alternatief voor het opzoeken van de nodige documenten voor je zending is de publicatie van de Handelskammer Hamburg. De Kamer van Koophandel van de Duitse deelstaat Hamburg geeft jaarlijks een lijvig naslagwerk uit: ‘Export-Nachschlagewerk K und M – Konsulats- und Mustervorschriften.’
Dit boek biedt land per land een overzicht van de documenten en procedures vereist voor import in het desbetreffende land. Het is enig in zijn soort, zeer volledig en daarom absoluut het vermelden waard. Voor de meesten onder ons heeft het echter een belangrijk nadeel: het is Duitstalig.
Je kunt het boek bestellen op de website van de Handelskammer Hamburg voor de prijs van 95,23 euro excl. BTW.
Exclusief Meer informatie over exportdocumenten kan je terugvinden in ons handig e-book "Snel op weg naar het juiste exportdocument". |
Fout opgemerkt? Laatst gewijzigd: 06/09/2024